Texnika xavfsizligi

 
2-rasm. a -   Gaz ballonlarni tashuvchi arava. b - Kislorod reduktori: 
1- 
chiqish nippel’; 2 - saqlovchi klapan; 3 - ballonni bog’lovchi gayka; 4 – 
manometrlar yuqori va past bosimli; 5 - qobiq; 6 - kran 
 
3. Qozonxona, bug’ va qaynoq suv qurilmalaridan xavfsiz foydalanish. 
Qozonxona  qurilmalari  korxonalarni  texnologik  ehtiyoj  va  isitish  uchun  zarur  bulgan 
bug’ hamda issiq suv bilan ta`minlaydi. 

---

 
122 
Bosim 70 kPa va undan yuqori bulgan bug’ qozonlari hamda suvni 115
0
S  dan yuqori 
haroratgacha isitadigan qozonlar buladi. 
Bug’  ishlab  chiqaradigan  qozonlar  va  ana  shu  bug’ni  ishlatadigan  qurilmalar    yopiq 
tizimlar ichida bosim bilan ishlaydi. 
Bunday  tizimlarda  ishlash  ishlovchidan  xavfsizlik  qoidalarini  qat`iy  bajarishni  talab 
qiladi.  Bug’  qozonlaridan  ehtiyotsizlik  bilan  foydalanish  og’ir  faloqatga  qozonning 
portlashiga (1l suv 1700l bug’ga aylanadi) olib keladi. 
Statistik  ma`lumotlar  asosida,  qozon  devorlari  butunligining  buzilishiga  olib 
keladigan, devorlar ashyosi zo`riqishining quyidagi asosiy sabablari aniqlangan: 
-qozonda suv kamayishi natijasida devorlarning o`ta qizishi; 
-ashyoning mos emasligi, tuzilishidagi kamchiliklar, qozonning sifatsiz tayyorlanishi; 
-metallning  o`yilishi  oqibatida  qozon  devori  ayrim  joylarining  bushashib  qolishi, 
haddan  tashqari  ko`p  tosh  (nakip)  hosil  bulishi  va  kirlanishi  natijasida  qozon 
devorlarining ortiqcha qizishi; 
-saqlovchi qurilmaning bulishi, xizmat ko`rsatuvchi  kishilarning e`tiborsizligi tufayli 
bosimning me`yoridan oshib ketishi; 
-o`txonalarda gazlarning porlashi. 
 
3-rasm.  a) bug’ qozoni, jihoz va uskunalari:  1 – qozon; 2 – suv ko`rsatkich; 3 bug’ – 
suv krani; 4 -  monometr; 5 – bug’ jo`mragi; 6 – to`ldiruvchi jo`mrak; 7 – teskari 
klapan;  
8 – muhofazalovchi vosita; 9 – suvni to`kuvchi jo`mrak. b) suv isitish qozoni, jihoz va 
uskunalari: 1 – qozon; 2 – termometr; 3 – suv krani; 4 – aylanma quvur 5 – teskari 
klapan; 6 - muhofazalovchi vosita; 7- sav oluvchi jo`mrak; 8 – suv to`kuvchi jo`mrak.   
 
Mana  shu  sabablar  o`z  vaqtida  bartaraf  etilsa,  qozonlar  portlamaydi.  Suv  bosimi  va 
haroratini  nazorat  qilib  turish  uchun  qozonlarning  kirish  hamda  chiqish  joylariga 
nazorat  manometr  va  termometrlar  o`rnatilib,  ularga  xizmat  ko`rsatadigan  kishilar  18 
yoshdan kichiq  bulmasligi,  maxsus dastur  buyicha o`qib  guvohnomaga  ega  bulishlari 
shart. 

---

 
123 
Quyidagi hollarda  qozonlar o`chiriladi: 
-qozondagi bosim me`yoridan 10-foiz oshsa; 
-suv me`yoridan kamayganda; 
-ta`minlovchi tizimlari ishlamaganda; 
-asboblar, saqlovchi qurilmalar buzilganda; 
-qozondan suv sizayotganda; 
-gaz yo`llarida gaz portlaganda. 
“O`zdavtog’texnazorat”  xodimlari  qozonlarni  muntazam  ravishda  texnik  ko`rikdan 
o`tkazib  turishadi.  Qozonlar  kapital  tuzatilgandan  keyin  ham  texnik  ko`rikdan 
o`tkaziladi. 
Davriy  ko`riklar  to`rt  yilda  bir  marta,  gidravlik  sinovlar  esa  sakkiz  yilda  bir  marta 
amalga  oshiriladi.  Qozonlar,  bug’ni  qayta  qizdirgichlar,  bug’  yoki  qaynoq  suv 
quvurlari va binolar 5 min. Atmosfera bosimi ostida gidravlik sinovdan o`tishi kerak. 
Gidravlik sinov me`yorlari, ish bosimi ko`pi bilan 1,5 mPA, sinov bosimi 1,5  mPA.