Texnika xavfsizligi

 
4. Elektr qurilmalarini o`rnatishda qo`yiladigan talablar. 
Elektr dvigatellari, ularni ulovchi o`tkazgichlarning muhofaza qobiqlari, toq o`chirish 
qurilmalari  va  saqlovchi  qurilmalar  hamda  ularni  o`rnatish  va  foydalanishda  maxsus 
talablar qo`yiladi. 
Elektr  qurilmalarining  elektr  o`tkazgichlarini  muhofaza  qobiqlari  bilan  ta`minlash 
muhim rol’ o`ynaydi. 
a) Ko`p miqdordagi elektr toqini yo`qotishdan saqlaydi. 
b) Ishlayotgan xodimni elektr toqi ta`siriga tushib qolishga yo`l qo`ymaydi. 
v)  elektr  tizimlarining  o`zgaruvchi  kuchlanishlaridan  uchqunlar  chiqishi  bilan  paydo 
buladigan yong’in xavfini yo`qotadi. 
Elektr  qurilmalarini  o`rnatish  qoidalariga  asosan  ikki  saqlovchi  qurilma  o`rtasidagi, 
elektr  tizimlaridagi  yoki  oxirgi  saqlovchi  qurilma  bilan  har  qanday  o`tkazgich 
orasidagi muhofaza qobig’i qarshiligi 0,5 M Om dan kam bulmasligi talab qilinadi. 
Xavfli xonalarda bu qarshilik miqdori 20-50 foiz ortiq bulishi kerak. 
Elektr  qurilmasining  muhofaza  qobig’i  qarshiligi  uni  o`rnatgandan  keyin  o`lchab 
ko`riladi va ishlatish davrida yiliga kamida 1 marta, xavfli xonalarda kamida 2 marta 
o`lchab, tekshirib turiladi. 
Muhofaza  qilinmagan  ochiq  simlardan  foydalanilganda,  ularni  kamida  3,5  m 
balandlikda  o`rnatish  tavsiya  etiladi,  agar  simlar  uzilib  ketgan  taqdirda,  ularni 
avtomatik o`chirish tizimlari bulishi shart. 

---

 
118 
Elektr  tizimlarining  saqlovchi  qurilmalari  juda  oddiy  tuzilgan  bo`lib,  agar  tizimda 
elektr  quvvati  nominal  (25  foiz)  miqdordan  ortib  ketganda,  avtomatik  ravishda  toqni 
uzib qo`yadi. 
Agar  toq  kuchi  birdaniga  2,5  marta  ortib  ketsa,  eruvchi  qism  0,2  s  davomida  erib 
ketadi.  eruvchi  qismning  standart  sifatidagisini  qo`llash  kerak,  uning  o`rniga,  mis 
simlardan  qilingan  yasama  qurilmalarni  qo`llashga  ruxsat  etilmaydi.  CHunki  bunday 
yasama  qurilmalar  o`z  vaqtida  ishlamay,  tizimdagi  mavjud  boshqa  qismlari  va 
o`tkazgichlari qizib  ketishiga hamda  muhofaza  qobiqlarining  yonib ketishi  natijasida, 
yong’in chiqishiga sababchi buladi. 
Saqlovchi  qurilmalarning  probkasimon,  plastinkali  va  trubkasimon  turlari  mavjud 
bo`lib, ularning hammasi ham eruvchi qismni o`zgartirish imkoniyati bor. 
Saqlovchi  qurilmalarni  almashtirish  uchun,  albatta,  elektr  toqini  o`chirib  qo`yish 
tavsiya etiladi, aksariyat hollarda shaxsiy muhofaza aslahalar qo`llaniladi.