Texnika xavfsizligi

5. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning texnik holatini tekshirish va sinash. 
Ishlab chiqarishda bosim ostida ishlaydigan qurilmalar va idishlarning texnik holatini 
tekshirish, ularning mustahkamligini sinab turish yo`lga qo`yilgan. 
Ishlab  chiqarishda  xavfsizlikni  ta`minlash  nazorati  ko`zatuvi  ostida  bulgan  idishlar 
bilan  bir  qatorda,  uning  hisobida  bulmagan  vositalarni  ham  sinovdan  o`tkazib  turish, 
ularning  xavfsizligini  ta`minlashning  asosi  hisoblanadi.  Bunday  tekshirish  va  sinov 
ishlari  bosim  ostida  ishlaydigan  idishlarni  tayyorlash  jarayonida,  o`rnatilganda  va 
ishlatilishi  oldidan va vaqti-vaqti bilan ishlatiladigan davrida ham o`tkazilib turiladi. 
Idishlarni  texnik  holatini  tekshirishda  ularning  ichki  va  sirtqi  qismlari  sinchiqlab 
ko`zdan  kechiriladi  hamda  asosiy  diqqat-e`tibor  payvandlangan  yuzalarga  qaratilishi 
kerak,  chunki  katta  bosim  ostidagi  idish  vaqt  o`tishi  bilan  payvandlangan  erlarining 
cho`zilishi natijasida uchlar ma`lum miqdorda qochadi. 
Idish   devorlari-       
 
Uchlarni maksimal 
ning qalinligi,mm      
 
qochish miqdori,mm 
3 gacha                           
0,25 

---

 
125 
3- 6                               
0,15-0,3 
6-10                           
 
0,15 
10-20                         
 
0,1-2,0 
20 dan ortiq            
 
0,1, ammo 3 dan kam 
Bunda  albatta  payvandlash  choqlari  o`lchab  ko`riladi  va  payvand  choqlari  mexanik 
sinovdan  ham  o`tkaziladi.  Bunda  ma`lum  miqdorda  kesib  olingan  payvand  choqlari 
namunasining  mustahkamligi,  elastikligi  tekshiriladi.  Ishlatilayotgan  idishlar  4  yilda 
bir marta tekshirishdan o`tkazilib turilishi belgilab qo`yilgan. 
O`tkaziladigan  sinovlarda  statik  sinov  sifatida  cho`zilish  va  egilishga  chidamlilik 
aniqlanib  keyin  dinamik  kuch,  ya`ni  urili  bilan  sinaladi.  Mikroskop  yordamida 
kattalashtirilib,  payvand  choqlarini  tekshirishda  uning  tarkibida  mayda  yoriqlar, 
bushliqlar bor-yo`qligi aniqlanadi. 
Bosim  ostida ishlaydigan  idishlarni  sinchiqlab  tekshirishdan  tashqari  har  sakkiz  yilda 
bir marta yuqori bosimli suyuqlik to`ldirish bilan gidravlik sinovdan  o`tkaziladi. 
Agar idish devorlari 200
0
S dan 400
0
S gacha bulgan issiq haroratda ishlatiladigan bulsa, 
sinaladigan  bosim  ishchi  bosimdan  1,5  martadan  ortib  ketmasligi  kerak.  400
0
S  dan 
ortiq haroratda ishlatilsa, unda 2 martadan ortmasligi kerak. 
 
5-rasm. Bug’ qozonlarida suv sathini ko`rsatuvchi jihozlar: 
a- tekis shishali nazorat jihozi ;  b-  aylana shishali nazorat jihozi; v- qozonning kesimi 
jihozlar bilan; 1- jo`mrak ruchkasi; 2- shisha;  3- kran jo`mrak ushlagichi; 4- suv 
sathini