# 3-son 2019. indd

Anorboy XODJABAYEV,
Kasb-hunar ta’limi tizimini innovatsion rivojlantirish, pedagog kadrlarning 
malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash instituti professori,
pedagogika fanlari doktori
Ulug‘bek MINGBOYEV, 
Kasb-hunar ta’limi tizimini innovatsion rivojlantirish,
pedagog kadrlarning malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash instituti 
mustaqil izlanuvchisi
INFORMATIKA VA AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI DARSLARIDA 
O‘QUVCHILARDA KOMMUNIKATIV 
KOMPETENSIYALARNI SHAKLLANTIRISH 
METODLARI
Annotatsiya

---

31
gan mutaxassisga aylanishiga olib keladi, ammo amaliyot shuni ko‘rsatmoqdaki, ularning 
ko‘pchiligi bu bilimlardan o‘zlarining kelajak kasbiy faoliyatida samarali foydalana olmayapti.
Ushbu muammoning yechimi esa ta’lim jarayoniga kompetensiyaviy yonda shuv hi-
soblanadi va u quyidagilarni amalga oshirishga imkon beradi:
•
o‘qitish maqsadlarini ta’lim oluvchilarning shaxsiy maqsadlari bilan 
muvofiqlashtirish;
•
ta’lim oluvchilarning mustaqilligi va mas’uliyatining doimiy oshishi hisobiga 
o‘qituvchining mehnatini yengillashtirish;
•
o‘quvchilarni o‘quv material mazmuni hajmini qisqartish hisobiga emas, balki 
individual mustaqil ta’lim ulushini oshirish hisobiga band qilish;
•
o‘quv va tarbiyaviy jarayon birligini nazariyada emas, balki amaliyotda ta’minlash;
•
ta’lim oluvchilarni ongli va mas’uliyatli ta’lim olishga tayyorlash.
Kompetensiyaviy yondashuv o‘z ichiga quyidagi ikkita asosiy tushunchani oladi: 
“kompetensiya” va “kompetentlik”.
Kompetensiya – yuqori sifatli, samarali faoliyat uchun zarur bo‘lgan faoliyat usullari, 
bilim, ko‘nikma va malakalar majmuasi.
Kompetentlik – bu mos kompetensiyaning inson tomonidan egallanishi aniq funksi-
yalarni bajarishga tayyor bo‘lish, ta’limda kopetensiyaviy yondashuv esa o‘quv jarayonini 
aniq kompetensiyani shakllantirishga maqsadli yo‘naltirish. Bu esa, o‘z navbatida, ta’lim 
oluvchining produktiv faoliyat uchun zarur bo‘lgan, kasbiy muhim sifatlar va qobiliyatlarni 
shakllantirish, shuningdek, ta’lim standartida ko‘zda tutilgan bilim, ko‘nikma va malakalar 
jamlamasini o‘z ichiga olgan tayanch kompetensiyalarni ishlab chiqish va rivojlantirishga 
imkon beradi.
Axborot texnologiyalarining jadal rivojlanishi tufayli kompyuterlar insonning ham 
kasbiy, ham kundalik hayotiga mustahkam kirib bormoqda va kompyuter bilan ishlash 
ko‘nikmalari har qanday kasb egasi uchun zarur hisoblanadi. Bu esa, o‘z navbatida, ta’lim 
muassasalarida, shu jumladan, umumiy o‘rta ta’lim maktablari, kasb-hunar kollejlarida in-
formatika va axborot texnologiyalari fanini o‘qitishning o‘ziga xos xususiyatlarini e’tiborga 
olishni taqozo etadi.
Bir tomondan, bu fanni o‘qitish, ehtimol, boshqa fanlarga nisbatan osonroq. Komp-
yuter o‘yinlari, Internet, chat, elektron pochta, kompyuterning multimedia imkoniyatlari 
o‘quvchilarni kompyuter olamiga jalb etadi va ularning fanni o‘rganishiga qiziqishini oshi-
radi. Boshqa tomondan esa informatika va axborot texnologiyalarini o‘rganishda, bugungi 
kunda an’anaviy yondashuvning yetarli emasligi yaqqol namoyon bo‘lmoqda.
Bundan tashqari, informatika va axborot texnologiyasining o‘ziga xos xususiyati – bu 
uni inson faoliyatining deyarli barcha sohalarida, har qanday kasbda qo‘llash hisoblanadi. 
Bu esa, o‘z navbatida, informatika va axborot texnologiyalari darslarida o‘quvchi-
larda tayanch kompetensiyalarni shakllantirish uchun quyidagi muhim masalalarni hal 
etishni taqozo etadi:
1
•
informatika va axborot texnologiyalari fani bo‘yicha o‘quv jarayonini o‘quvchilar 
o‘quv dasturida o‘zlashtira olmagan ma’lumotlarni mustaqil ravishda topish va o‘rganish 
uchun imkon beradigan tarzda tashkil etilish kerak. Bunday sharoitda mustaqillik, mustaqil 
ta’lim olish qobiliyati, keng axborot maydonida aniq harakat qilish malakasi kabi kasbiy 
jihatdan muhim fazilatlarni shakllantirishga ehtiyoj yuzaga keladi;
•
axborot texnologiyalari juda tez sur’atlarda rivojlanmoqda, uning dasturiy va 
texnik ta’minoti esa doimo o‘zgarib turibdi. Bunday o‘zgarishlarni bilish, yaratilgan dasturiy 
1
 U.X. Mingboyev. “Informatika  va axborot texnologiyalari fani bo‘yicha tashkil etiladigan darslarda 
tayanch kompetensiyalarni shakllantirish” mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy konferensiya 
materiallari. Samarqand, 2018-y, 301-305-betlar.
А.В. Пашкевич. Создание системы оценивания ключевых компетенций учащихся массо-
вой школы: Монография.-М.: РИОРИНФРА-М, 2013.

---

32