Konstruksiyalar

83. Beton cho‘ziluvchi tokchada ishlamasa qo‘shtavr  
kesimlarni loyihalashning nima keragi bor?
Tavr kesimlarda qobirg‘aning eni kichkina bo‘lsa, uning 
eni bo‘yicha ko‘p armatura joylashtirib bo‘lmaydi, natijada ar-

---

59
maturalarning balandligi bo‘yicha bir 
necha qator joylashtirishga to‘g‘ri ke-
ladi (36-a rasm). U holda S arma-
turaning og‘irlik markazi o‘zgara-
di, kesimning ishchi balandligi h
o
 va 
ichki juft kuchlarning yelkasi z
b
 ning 
qiy 
mati kamayadi. Undan tashqari 
armatura neytral o‘qqa qancha yaqin 
bo‘lsa, undagi kuchlanish kam bo‘ladi 
(80-savolga qaralsin), uning mustah-
kamligidan to‘la foydalanilmay-
di. Shu sababli kesimning yuk ko‘tarish qobiliyati kamayadi. 
Armaturani cho‘ziluvchi qismining chetki qismiga konsen-
tratsiyalashishi uchun pastki tokchani o‘rnatish kerak (36-b 
rasm). Tokchaning mavjudligi kesimning inersiya momenti-
ni oshiradi, bu esa konsruksiyaning bikrligi va darzbardosh-
ligini oshirish uchun muhimdir. Ayrim hollarda cho‘ziluvchi 
zonadagi tokchani estetik talablarga asosan ham o‘rnatiladi, 
masalan turar joy va jamoat binolarida shipning tekis bo‘lishi-
ni ta’minlash uchun amalga oshiriladi.