Konstruksiyalar

61. O‘zi ankerlanadigan armatura nima?
Armaturadagi tortuvchi kuchni betonga ikki xil usul bi-
lan uzatish mumkin: ankerlar orqali (26-a rasm) yoki tishla-
shish kuchi yordamida (26-b rasm). Birinchi usulni betonga 
tortilganda, ikkinchi usulni tayanchga tortilganda qo‘llanila-
di. Ikkinchi usulda ankerlar kerak emas, armatura o‘zi betonga 
anker lanadi, shu ning uchun uni o‘zi ankerlanadigan deb atala-
di. Bunday armaturaga siquvchi kuch P ni muvozanatlash tirish 
uchun yetarli darajada tishlashish kuchi ∑T
ss
 =P zarur. Ush-
bu kuch buyumning chetki qismida ta’sir ko‘rsatib, uni kuch-
lanishni uzatish zonasi l
p
 deyiladi. Tishlashish kuchi T
ss
 ar-
maturaning profiliga, uning diametriga, betonning uzatish 
mustahkamligiga R
bp
 va albatta oldindan zo‘riqishning qiyma-
tiga  σ
sp
 bog‘liq bo‘lib, uning qiymati qancha katta bo‘lsa, l
p
 
ning uzunligi shuncha kichik bo‘ladi. l
p
 ning qiymati quyida-
gi formula bilan aniqlanadi: l
p
 = (ωσ
sp
/R
bp
 +λ
p
) d, bu yerda ω 
va λ
p
 – armaturaning profilini hisobga oluvchi empirik koef-
fitsientlar.
Tishlashish kuchi T
ss
 harakat xarakteriga qarab, siquvchi 
kuch P
x
 – noldan l
p
 zonaning oxirida P gacha o‘zgaradi. P
x
 
murakkab qonuniyat bo‘yicha o‘zgaradi (26-b rasmdagi punktir 
chiziqlar). hisoblarni soddalashtirish uchun chiziqli qonuni-
yatga bo‘ysunadigan qiymatga almashtiriladi: P
x
=(l
x
/l
p
)•P≤P. 

---

42
Ko‘rinib turibdiki, shunday qonuniyat bilan betondagi siquvchi 
kuch ta’siridagi kuchlanish σ
bp
 ham o‘zgaradi.