Konstruksiyalar

60. Tashqi yuk ta’sirida siqilishga ishlaydigan elementlarda  
oldindan zo‘riqish hosil qilishning ma’nosi bormi?
Yuzaki qaraganda ma’nosi yo‘qdek. Nima uchun siqi-
lishga ishlayotgan elementga yana qo‘shimcha siquvchi kuch 

---

40
qo‘shish kerak? Bunday hollar har qalay uchrab turar ekan. 
Masalan, ko‘p qavatli binolar uchun juda uzun ustunlar ishlab 
chiqariladi. Bunday ustunlar montajchilarning ishini yengil-
lashtiradi. Lekin uni ko‘tarish va tashishda o‘ziga yarasha qi-
yinchilik paydo bo‘ladi: u sinib ketishi yoki xususiy og‘irligi 
q
W
 natijasida hosil bo‘lgan eguvchi moment M
W
 ta’sirida un-
da yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan o‘lchamdagi darzlar hosil bo‘li-
shi mumkin (25-a rasm). Agar ustunni oldindan zo‘riqtirib 
tayyorlansa, bunday ustunlar egilishga siqilish bilan birgalikda 
ishlaydi, ya’ni nomarkaziy siqilishga ishlaydi. Siquvchi kuch P 
ni shunday hosil qilish mumkinki, betonda cho‘zilish umu-
man bo‘lmaydi. 
Boshqa misol: egiluvchi elementlarning siqiluvchi zonasida 
P siquvchi kuch ta’sirida yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan o‘lchamdagi 
darzlar hosil bo‘lishi mumkin. Agar P ni kamaytirish mumkin 
bo‘lmasa, siqiluvchi zonaga zo‘riqtirilgan S′
p
 armatura qo‘yish-
ga to‘g‘ri keladi va yana bitta siquvchi kuch P hosil bo‘ladi (25-
b rasm).
a
b
 
b
a