Konstruksiyalar

152. Bosim qanday hisoblanadi?
Betonga bosim plitasimon konstruksiyalarda paydo bo‘li-
shi mumkin, ularga F
1
 yuk chegaralangan yuzasiga ta’sir qilsa 
(mahalliy yuk). Bosim qirralari 45
o
 burchak ostida egilgan pi-
ramida yuzasida sodir bo‘ladi (73-a rasm). Bosimga R
bt
 hiso-
biy qarshilik bilan kesilishga ishlaydigan beton qarshilik ko‘rsa-
tadi. Ko‘ri nib turibdiki, betonning klassi qancha yuqori bo‘lsa, 
piramidaning yon sirtlari yuzasi qancha katta bo‘lsa, bosimga 
qarshilik shuncha yuqori bo‘ladi. 
 73-rasm.
Piramida yon sirtining yuzasi soddalashtirilgan holda aniqla-
nadi: A
b
= u
m
h
o
, bu yerda: u
m
 – ustki va asos perimetrlarining 
o‘rtacha arifmetik qiymati. Piramidaning katta asosiga F
2
 yuk 
qo‘yilsa, bosim beruvchi kuch F = F
1
 – F
2
 bo‘ladi. Mustah-
kamlik sharti: F – F
b
 = αR
bt 
A
b
, bu yerda: α = (0,8...1,0) – be-
tonning turiga bog‘liq koeffitsient. Agar mustahkamlik sharti 

---

113
bajarilmasa, R
bt
 va h
o
 ni oshirish imkoniyati bo‘lmasa, u holda 
piramida yon sirtlarini kesuvchi xomutlar o‘rnatiladi. U holda 
mustahkamlik sharti: F ≤ F
b
 + 0,8∑R
sw
A
sw
, bu yerda po‘lat-
ni klassidan qat’i nazar R
sw
 = 175 MPa qabul qilinadi (A-I ar-
maturadagi kabi).