Har qanday mamlakatning iqtisodiy qudrati ogʻir sanoatining qanchalik

ekstensiv va yopiq yoxud intensiv

singari ikki turga boʻlindi. 

Servantesning mashhur “Don Kixot”idan boshlangan ochiq romanlarda 

tasvirlanayotgan obrazlarning taqdiri, xatti-harakatlari, faoliyati ijtimoiy 

turmush bilan aloqadorlikda, hayotiy determinizmga muvofiq sabab-oqibat 

bogʻliqligida tasvir etiladi. Ochiq romanlarda odamga asosan ijtimoiy 

mavjudot deb qaralib, uning taqdirida jamiyat tartiblari, ijtimoiy asoslar hal 

qiluvchi mavqeda boʻlishi koʻrsatilgan. 

---

Fransuz adibi M. M. de Lafayetning “Malika Klevskaya” asaridan boshlab, 

alohida bir odamning oʻy-kechinmalari chuqur koʻrsatiladigan, tasvir fokusi 

qahramon shaxsiyatining ichki jihatlarini aks ettirishga qaratilgan yopiq 

romanlar yaratila boshlandi. Yopiq, yaʼni, personajlarning tabiati va xatti-

harakatlarini toʻligʻicha ijtimoiy tartiblarning mahsuli sifatida tasvirlamagan 

romanlarda asosiy eʼtibor inson ruhiyati tovlanishlarini koʻrsatishga 

qaratilgan. Vaqti kelib, inson ruhiyatining oʻzi olami kabir ekanligi anglab 

yetilib, uni badiiy aks ettirish usullari egallangach, birvarakayiga ochiqlik va 

yopiqlik xususiyatlariga ega boʻlgan romanlar yaratila boshlandi. Odam 

ichki dunyosi, ruhiyati va oʻylarining ham ijtimoiy, ham psixo-fiziologik 

asoslarini badiiy tasvirlash muhim boʻlganidan bu ikki xususiyatning aralash 

qoʻllanishi keng yoyildi. 

Roman janriga xos belgilarni tayin etish borasida oʻzbek 

adabiyotshunosligida ham ancha ishlar qilingan. Agar dastlabki 

tadqiqotlarda hajmning kattaligi va mavzu janrining asosiy belgilari sifatida 

qaralgan boʻlsa, keyinchalik romanning mohiyati oʻzga unsurlardan ham 

qidirila boshlandi. Chunonchi, adabiyotshunos professor Dilmurod 

Quronov: “… asarda qoʻyilgan muammolar koʻlami janr xususiyatlarini