O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Muvozanat statik va dinamik bo’ladi. 
 
Muvozanatning  statik  ko’rsatkichlariga  muvozanat  koeffitsienti    kiradi.  Bu 
koeffitsient muvozanat momentining qulatmoqchi momentining nisbatiga teng. 
уст
К
=
опр
уст
М
М
 Koeffitsient bir yoki undan ko’p bo’lsa, qulash bo’lmaydi. 
Dinamik  ko’rsatchiklarga muvozanat  burchagi  kiradi.  Bu  burchak  og’irlik 
kuchining  ta’sir  etish  chizig’i  va  og’irlik  markaz  bilan  tayanch  maydonini 
birlashtiradigan  chiziqlar  o’rtasida  hosil  bo’ladi.  Muvozanat  burchagining 
funktsiyaviy mazmuni jismni qulatish (ag’darish) uchun, uni (

) burchagiga burish 
kerak. 
Jismoniy  mashqlar  bajarganda  ma’lum  bir  yo’nalishda  (masalan,  kurashda 
stoyka),  yoki  muvozanat  holatidan  tez  chiqishda  (masalan,  start  holati)  kattaroq 
mustahkamlikga ega bo’lishi kerak. Bunda shunday holatda bo’lishi kerakki, og’irlik 
markazining  proektsiyasi  uzoqlnishi  kerak.    Og’irlik  markazining  joylanishi 
o’zgarganda, muvozanat holati ham o’zgaradli. SHuning uchun og’irlik markazining 
pastda bo’lishi hamma vaqt katta mustahkam burchagini bermaydi (masalan, oldina 
qaraganda past start tholati). 
Ideal holatda jismning muvozanat holatida hamma ta’sir etuvchi kuchlar bir-
biriga teng va jism o’z inertsiya holatini saqlab turadi. 
Real  holatda  tashqi  kuchlar  o’zgaradi  va  ko’p  yuqori  qavatli  binolar  o’z 
muvozanatini saqlayolmaydi. 

---

Hozirgacha  biz  bir  chiqiqda    joylashgan  og’irlik  kuchi  va  tayanchning 
reaktsilarini  ko’rib  chiqdik.  Odam  organizmda  bu  hoolatlarga  yana  harakat 
apparatining  bog’lanish  kuchlari  qo’shiladi  (poylarning,  ayniqsa  muskullarning 
tortish  kuchi).  Odam  tanasining  ayrim  kuchlari  richagka  o’xshab  muvozanat 
saqlaydi. Richaglar uchun tayan nuqtasi bo’lib bo’g’inlar hisoblanadi. 
Mexanika  nuqtai  nazaridan  odamning  tanasini  murakkab,  harakatchan 
richaglar sistemasi deb ko’rish  mumkin. Bu sistemada yuzlab ta’sir etuvchi kuchlar 
ishtiroq  etadi.  SHuning  uchun  odamning  muvozanat  holatini  bu  faktorlarga 
asoslanib ko’rish kerak. 
Odam absolyut tinch holatda bo’lmasdan, harakat qiladi, bu esa  muvozanat 
saqlashni qiyinlashtirad. Tinch holatdagi jismlardan odamning muvozanati kerakli 
vaqtda  umumiy    og’irlik  markazini  o’zgartirish  qobiliyati  bilan  farq  qiladi.  Bu 
kompensator  harakatlar  yordamida  bo’ladi.  Masalan,  agar  odam  chap  qo’liga  bir 
og’irlik  olsa,  umumiy  og’irlik  markazi  chapda  bo’ladi.  Odam  tanasining  o’ng 
tomonga  burib  va  o’ng  qo’lga  uzatib  umumiy  og’irlik  markazini  o’ng  tomnga 
o’tkazadi. Kompensator harakatlar muvozanatni buzishga qaratilgan harakatlar bilan 
birga  paydo  bo’ladi.  Natijada  umumyi  og’irlik  markazida  kerak  bo’lmaydigan 
tomonga o’zgarmaydi. 
Tashqi  kuchlarning  ta’sirida  muvozanatning  yo’qolish  xavfi  paydo  bo’ladi. 
Masaldan:  chandig’ining  notekis  joydan  tushish  vaqtida  o’zgaruvchan  tayanch 
reaktsiyalari  ta’sir  etadi.  Bunda  muvozanatni  saqlash  uchun  itarishning 
amortizatsiya va balansirovanie bilan foydalanish mumkin. 
Amortizatsiya  deb  –muskullarning  itarish  kuchlarni  ta’siri  kamaytirishga 
qaratilgan ishiga aytiladi. Balansirovanie de –umumiy og’irlik markazi va tayanch 
nuqtasini  o’zaro  harakatina  aytilaji.  Bu  harakatlarning  yordamida  odamning 
muvozanat saqlashi kuchayadi 
Amortizatsiya  va  balansirovanie  holati  murakkab  reflektor  protsessi  bo’lib,  
odatda  avtomatik  ravishda    bajariladi.  Buning  uchun  analizatorlarning  faoliyati, 
ayniqcha  vestiulyar  apparati,  muskul  sezuvchanlik  organzlari,  koordinatsion 
mexanizmlari yaxshi bo’lishi kerak. 
Mexanika nuqtai nazaridan statik holatlarda mexanik ish bajarilmaydi, chunki 
kuch ta’sirida hech qanday harakat bajarilmaydi. 
Statika 
va 
dinamika 
jismoniy 
mashqlarda 
bir-biridan 
keskin 
chegaralanmagan. Statik holatlar harakatga o’tadi. Odamning harakatida uning ko’p 
qismlari  bir-biriga  nisbatan  statik  holatla  bo’ladi.  Lekin  statika  va  dinamika 
qonunlarinini to’g’ri qo’llash uchun ularni alohida o’rganamiz.