O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

3.2-chizma. Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig‘i. 

 

Bizning  yuqoridagi  misolda  jamiyatning  ehtiyojlarini  to‘laroq 

qondirib  borish  uchun  guruch  va  avtomobil  ishlab  chiqarishning 

turli  muqobil  uyg‘unlashuvidan  birini  tanlashga  to‘g‘ri  keladi. 

Bunda mos keluvchi mahsulotlar muqobil qiymatlari taqqoslanadi.  

Agar: 

---

53 

A)  guruch  yetishtirishning  0  dan  10  tonnaga  yetkazilishi  avto-

mobil  ishlab  chiqarishning  5  donaga  kamayishiga  olib  keladi.  10 

tonna guruchning muqobil qiymati 5 dona avtomobil; 

B)  guruch  yetishtirishni  10  tonnadan  20  tonnaga  ko‘paytirsak, 

avtomobil ishlab chiqarish 15 donagacha qisqaradi. Muqobil qiymat 

5 dona avtomobil; 

D)  guruch  yetishtirishni  20  tonnadan  30  tonnaga  yetkazish, 

avtomobil  ishlab  chiqarishni  yana  5  donaga  kamaytiradi.  Muqobil 

qiymat yana 5 dona avtomobil; 

E) guruch yetishtirishni 30 tonnadan 40 tonnagacha ko‘paytirish 

avtomobil  ishlab  chiqarishni  yana  5  donaga  kamaytiradi.  Muqobil 

qiymat 5 dona avtomobil. 

Bizning  misolda  muqobil  qiymat  doimiy  bo‘lganligi  sababli, 

ishlab chiqarish imkoniyatlari to‘g‘ri chiziq ko‘rinishiga ega bo‘ladi.  

Agarda  mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmini  ko‘rsatuvchi  nuqta 

OAG kesma ichida jamlansa (V nuqta), u mavjud resurslardan to‘liq 

foydalanmaganlikni, iqtisodiyotning imkoniyatlarga qaraganda kam 

miqdorda  mahsulot  ishlab  chiqarilganini  ko‘rsatadi.  Jumladan,  15 

tonna guruch va 10 dona avtomobil ishlab chiqarish uchun faqat 70 

birlik resurs talab etiladi. Bizdagi mavjud resurs esa 100 birlik. 

OAG  kesmadan  tashqaridagi  nuqta  (W)  ishlab  chiqarish 

miqdorining mavjud resurslarga nisbatan ko‘payishini bildiradi.  

Agarda  30  tonna  guruch,  20  dona  avtomobil  ishlab  chiqarish 

zarur bo‘lsa, u holda 140 birlik resurs talab qilinadi. 

Resurslar  cheklanganligi  sharoitida  ularni  tejab  ishlatish  tovar 

turlarining  muqobil  variantlaridan  eng  optimal  darajasini  tanlashda 

muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.  

Shuning uchun korxonalar, mahsulot turini ko‘paytirsa resurslar 

tejalishi evaziga xarajatlarni pasaytirishga erishadi. 

Tanlovning  variantlari  nihoyatda  xilma-xil  bo‘lib,  bu  qaror 

qabul  qilishni  qiyinlashtiradi.  Muqobil  variantlardan  birini  tanlash 

uchun  ularga  qilinadigan  sarf  -  xarajatlarni  taqqoslashga  to‘g‘ri 

keladi. 

Shunday  qilib,  turli  variantlardan  birini  tanlash  qolganlaridan 

voz  kechishga  yoki  ularning  miqdorini  kamaytirishga  olib  keladi. 

Insonning  butun  hayoti  tanlov  asosida  qanday  qarorga  kelishiga 

bog‘liq. 

---

54 

Iqtisodiyot  nazariyasi  fanining  asosiy  vazifasi  ham  ana  shu 

tanlovning  eng  maqbul  yo‘llarini  topib,  to‘g‘ri  qaror  chiqarishni 

o‘rganishdir.