O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

3. Monopoliya, uning vujudga kelishi va turlari 

 

Iqtisodiyotda  bozor  mexanizmining  samarali  amal  qilishi  va 

raqobat muhitining ta’minlanishiga monopoliyalar, to‘siq bo‘ladi.  

«Monopoliya»  atamasining  kelib  chiqishi  bozorga  oid  tushun-

chalardan  (ya’ni  yunoncha  «monoc»  -  yagona,  bitta  va  «poleo»  - 

cotaman) tarkib topsa-da, biroq uning iqtisodiy asoslari aslida ishlab 

chiqarishga borib taqaladi. 

Monopoliya  –  iqtisodiy  faoliyatining  biror  sohasida  (ishlab 

chiqarish, xizmat ko‘rsatish, tijorat va h.k.) korxona yoki davlatning 

tanho hukmronligini ifodalaydi. 

Monopoliyalar bir qator yo‘llar orqali kelib chiqadi. Bular: 

– ishlab chiqarishning to‘planishi; 

– kapitalning to‘planishi va markazlashuvi; 

– fan texnika taraqqiyoti; 

–  davlatning ayrim faoliyat sohalarini qo‘llab-quvvatlashi; 

– o‘zaro kelishish.