ЎҚув қЎлланма ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви

ҳуқуқ лаёқати – бу субъект томонидан у учун ўрнатилган ҳуқуқлар, эркинликлардан 
фойдаланиш, шунингдек, мажбуриятларни бажариш, ваколатларни амалга ошириш қобилиятидир. 
Субъектнинг ҳуқуқ лаёқати унинг ҳуқуқий ҳолатини амалга ошириш учун хизмат қилади. Бошқача айтганда, 
ҳуқуқ лаёқати – тегишли шароитлар мавжуд бўлганида ҳуқуқ субъектини ҳуқуқлар ва эркинликлардан 
фойдаланувчи, мажбуриятлар юклаш ҳамда юридик жавобгарликка тортиш мумкин бўлган шахс сифатида 
намоён қилади.
Ҳуқуқ субъектларининг ҳуқуқ лаёқати умумий хусусиятга ҳам эга бўлиши мумкин. Жумладан, 
Ю.Н.Стариловнинг кўрсатиб ўтишича, субъектларнинг ҳуқуқ лаёқатини умумий ва ўзига хос хусусиятлари 
ҳуқуқнинг предмети ва тартибга солиш услубига асосланади.
1
Ҳуқуқ субъектларининг ҳуқуқ лаёқатидаги умумийлиги қуйидаги хусусиятларда намоён бўлади:
1
Бахрах Д.Н., Россинский Б.В., Старилов Ю.Н. Административное право. – М.: Норма, 2004. 126-127-б.лар.
u
биринчидан, ҳуқуқ лаёқатини амалга ошириш жараёнида намоён бўлувчи хизмат муносабатларининг 
мазмунида. Субъектлар давлат хизмати билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, давлатнинг турли 
функцияларини амалга оширадилар (бу барча субъектларга тегишлидир);
u
икинчидан, субъектларнинг ташкилий алоқаларни ва оммавий бошқарув тизимидаги муносабатларни 
вужудга келтирувчи махсус ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўлиши (барча субъектларга тегишли);
II БОБ. ДАВЛАТ-ХИЗМАТ МУНОСАБАТЛАРИ

---

41
ДАВЛАТ ХИЗМАТИ
u
учинчидан, субъектларнинг айримлари томонидан қабул қилинадиган қарорларнинг юридик-
ҳокимият хусусиятига эга бўлиши (давлат органлари ёки мансабдор шахсларга тегишли);
u
тўртинчидан, давлат-мажбурлов ваколатларини, ҳуқуқий мажбурлов чораларини амалга ошириш 
(махсус субъектларга тегишли);
u
бешинчидан, иштирокчилари фуқаролар бўлган ҳуқуқий муносабатларнинг муҳофазасини 
таъминлаш (барча субъектларга тегишли);
u
олтинчидан, вужудга келган низони ўрнатилган процессуал қоидалар доирасида маъмурий ва суд 
тартибида кўриб чиқишнинг ҳуқуқий кафолатлари (барча субъектларга тегишли).
Ҳуқуқий нормалар билан ўрнатилган ҳуқуқ лаёқатига эга бўлган субъектлар, уларга берилан ҳуқуқ 
лаёқатини амалда рўёбга чиқаришлари орқали, ҳуқуқий муносабатларнинг иштирокчиларига айланадилар. 
Шу сабабли, ҳуқуқ субъектлари ҳуқуқ лаёқати билан бир вақтда муомала лаёқатига, яъни уларга тегишли 
бўлган ҳуқуқларни амалга ошириш қобилиятига ҳам эга бўлиши керак.