ЎҚув қЎлланма ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви

Давлат хизмати мақоми – бу унинг давлат хизматчилари фаолиятининг моҳияти ва асосида 
шаклланадиган ҳамда жамият фикри бўйича юқори баҳо оладиган жамиятнинг ижтимоий-касбий тизимдаги 
муносабатдош ўрни
1
.
1
Государственная служба: теория и организация. 1998. С.83-92.

---

44
Давлат хизматчиси тушунчаси ва 
хусусиятлари
3.1.
Давлат хизматчиси мақоми – бу унинг давлат хизмати тизимида эгаллаб турган ўрни; хизматчининг 
у эгаллаб турган мансабига мувофиқ қонун билан ўрнатилган мажбурий ва мумкин бўлган ахлоқ 
меъёрлари.
Давлат хизматчиси – нафақат малакали бошқарувчи, балки ваколати доирасига давлат вазифаларини 
амалга ошириш ва давлат ҳокимияти органларининг ваколатларининг малакали ижросини таъминлаш 
кирадиган мансабдор шахс ҳамдир. Давлат хизматчиси – бу оддий ходим эмас, у давлат топшириғи ва 
манфаатлари бўйича унинг номидан ҳаракат қилувчи инсондир. У фуқаролар манфаатлари йўлида 
давлат органлари тизимида давлат ҳокимияти ваколатларини бажарадиган, халқ ифода этиб, ижтимоий 
масалаларни ҳал этадиган махсус ижтимоий фуқаролар бирлигининг вакили ҳисобланади. Давлат 
хизматчилари мақомининг фарқи, масалан, мақсади фойда олиш бўлган тадбиркорлардан асосий фарқи 
ана шунда.
Давлат хизматчиси мақоми – кўп қиррали ва кўп даражали ҳодиса. Шунинг учун унинг таснифланиши 
зарур. Давлат хизматчиси мақомининг тизими ўзига қуйидагиларни жамлайди: шахсий, фуқаролик, 
ижтимоий, ҳуқуқий, хизматга оид, лавозим мақомлари.
Давлат хизматчисининг шахсий мақоми ҳар бир хизматчининг жисмоний, ақлий ва ижтимоий-психологик 
шахсий характеристикаларига асосланади. 
Ҳар бир давлат хизматчиси фуқаролик мақомига эга бўлиб, давлат фуқароси ҳисобланади. 
Хизматга оид мақом давлат хизматчиларига қўшимча ҳуқуқлар, мажбуриятлар, чеклов ва тақиқлар 
юклайди. 
Лавозим мақоми давлат хизматчисининг вақтинча эгаллаб турган мансаби билан белгиланади. У қанча 
юқори бўлса, мансабдорнинг лавозим мақоми шунча юқори бўлади. 
Ҳуқуқий мақом – бу Конституция ва қонунлар билан ўрнатилган, инсоннинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, 
шунингдек, давлат органлари ва мансабдор шахслар ваколатининг тан олиниши. Давлат хизматчиларининг 
“ҳуқуқий мақоми” тушунчасига давлат хизмати тизимида уларнинг ўрнини белгилайдиган давлат 
хизматчиларининг ҳуқуқий даражасининг энг муҳим институционал характеристикалари киради.
Давлат хизматчилари ҳуқуқий мақомини ташкил этган элементларга қуйидагиларни киритиш мумкин:
u
давлат хизматчисининг ҳуқуқи;
u
асосий мажбуриятлари;
u
давлат хизмати билан боғлиқ чеклов;
u
давлат хизматчиси учун кафолат;
u
давлат хизматчисининг жавобгарлиги.
III БОБ. ДАВЛАТ ХИЗМАТЧИЛАРИНИНГ 
ҲУҚУҚИЙ МАҚОМИ

---