Имо-ишоралар сири

21-қоида 
Ғайриихтиёрий
реакцияларни кузатинг
Айнан организмнинг ғайриихтиёрий ре-
акцияларига қараб ёлғон детекторида уй-
дирма ва рост гаплар фарқланади. Сиз ҳам, 
агар суҳбат жараёнидаги ушбу ғайриихти-
ёрий реакцияларни пайқашни ўргансангиз, 
озми-кўпми детектор хусусиятларини эгал-
лашингиз мумкин. Детектор меъёрдан энг 
кам фарқланувчи ўзгариш ларни сезади, ма-
салан, пульс ўзгариши (одатда тезлашиш), 
нафаснинг сустлашиши. Бундай кўрсат-
кичлар орқали инсон рост гапиряптими ёки 
ёлғонми – осон аниқлаш мумкин.
Ёлғон детектори ёрдамисиз рост гапни 
қандай аниқлаш мумкин? Ғайриихтиёрий 
реакцияларга қуйидагилар киради: юз-
нинг қизариб ёки оқариб кетиши, пульс-
Инсон ўзини қўлга олиб, 
ўз танаси устидан назорат 
қилишни бошлаши, ўз қўл 
ҳаракатлари, имо-ишоралари, 
тана ҳолати ва юз ифодасига 
эҳтиёт бўлиши мумкин. 
Шундай бўлса-да, организмнинг 
ғайриихтиёрий реакцияларини 
яшириш жуда қийин. Айнан 
улар ёлғонни, ҳатто энг 
тажрибали ёлғончининг 
ёлғонларини ҳам фош этиши 
мумкин. 
Aim.Uz-Axborot Izlash Markazi

---

64
нинг тезлашиши, нафас олишнинг секин-
лашиши. Томир уришининг энг сезиларли 
зоналари – қўлдаги, билакдаги вена томир-
лари ва артериялар. Одамда пульс ўзгарга-
нини яна унинг галстуги пульсация бериши 
(оҳиста тебраниши)дан ҳам билса бўлади.
Инсон қизарса ёки оқариб кетса, бу ҳам 
унинг сиз билан носамимий гаплашаётга-
нидан дарак бериши мумкин. Шунингдек, 
одамнинг оқариб кетиши унинг қўрқуви-
дан (фош бўлгандаги қўрқувдан) дарак бе-
риши ҳам мумкин. Кўп ёлғон гапириб ўр-
ганмаган инсонда юз ранги кўз ўнгингизда 
тез ўзгариши мумкин: у дам қизарса, дам 
оқариб кетади.
Ёлғон сўзлаётган инсон кутилмаганда 
нафаси қайтиб кетиши мумкин. Унинг на-
фас олиш мароми ҳаво етишмаслигидан 
тезлашади. Алдамчи инсонларга томоқ-
нинг спазматик (сиқилувчан) ҳаракатлари 
ва тупукни рефлектив (беихтиёр) ютиш 
хусусиятлари хосдир. Ёки аксинча, фош 
қилишларидан қўрққанидан унда қаттиқ 
ҳая жон туфайли томоқ қуриши юз бериб, 
у сув сўраши мумкин. Барча ушбу ғайри-
ихтиёрий реакциялар алдамчиликда кўп 
ҳам тажрибага эга бўлмаган, қаттиқ ҳая-
жонланаётган инсонга хос. Агар бордию 
суҳбатдошингиз тажрибали алдамчи бўл-
са, буни аниқлаш осон кечмайди. Бундай-
лар кам ҳаяжонланади, организмининг 
ғайриихтиёрий реакциялари камроқ сези-
лади, шу сабаб унинг ёлғонини аниқлаш 
учун кўпроқ уринишингизга тўғри келади.
Aim.Uz-Axborot Izlash Markazi

---

65