Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

Р\Q ѐки (Р)
2
\Q
ат

tg=В(В
1
) 


А(А
1
) 

7.4. - расм. Тадқикот натижалари графиги. 
Физик 
моҳияти 
жиҳатидан 
А(А
1
) 
коэффициенти 
маҳсулдорлик коэффициентининг тескари қийматига эга. 
А = 1 \ К ѐки К = 1 \ А 
Маҳсулдорлик коэффициентининг миқдори маълум бўлса,
қатлам ўтказувчанлиги ва унга боғлиқ ҳамма параметрларни 
аниклаш имконияти туғилади. 
Энди қудуқни барқарор режимда тадқиқот этиш усулини 
кўриб чиқамиз. Бу усул қудуқ ишга туширилганда ѐки 
тўхтатилганда босим тикланиши жараѐнида беқарор сизилиш
жараѐнини ўрганишга асосланган. 

---

71 
Бу усулни қудуқ туби босими нефтьга тўйинганлик 
босимидан катта бўлган холларида кўллаш мумкин. 
Бу усулнинг моҳияти қудуқ тўхтатилганда туб босимининг 
тикланиб бориши тезлигини ѐки қудуқ ишга туширилганда туб
босимининг пасайиши тезлигини кузатиш билан боғлиқ (7.5.-расм). 
Қудуқ тўхтатилгандан сўнг ҳам қатламдан қудуққа 
нисбатан оқим давом этиб, унда суюқлик сатҳи кўтарилади ва туб 
босими ҳам ортиб боради. Секин-аста нефть оқими камайиб, туб 
босимининг ортиш суръати сѐкинлашади ва ниҳоят туб босими 
асимптотик равишда қатлам босимига якинлашади. 
Р
куд.туби
Р
куд.туби
Р
кат.

t t
7.5.а - расм. 7.5.б - расм. 
Қудуқ тўхтатилгунча ва тўх- Туби босими тикланиши
татилгандан сўнг. графиги 
Тўхтатилган қудуқда туб босимининг тикланиши қуйидаги 
тенглама билан ифодаланиши мумкин: 
Р
кат
- Р
куд.туби 
= DР = Q *m * в \ 4*p*к*h*2,25*х*t\r
2
кел
Бу ерда: Q - тўхтатилгунга қадар қудуқ миқдори; 
P - босимлар фарқи; 
m - қатлам суюқлиги қовушқоқлиги; 
k - ўтказувчанлик; 
h - қатлам қалинлиги; 
x - пъезоўтказувчанлик коэффициенти; 

---

72 
r
кел.
- қудуқнинг келтирилган радиуси; 
t -қудуқ тўхтатилгандан бошлаб ҳисобланган вақт. 
Бу тенглама баъзи ўзгартиришлар ва ўнли логарифмга 
утгандан сўнг қўйидагича ифодаланади: 
Р = 2,3*Q*m*в\4p*к*h*lg2,25*х*t + r
2
кел
+2,3*Q*m*в \ 4p*к*h*lgt 
ѐки Р = А + ilgt 
Бу тенглама ярим логарифмик Р - lgt координатасида туғри 
чизик тенгламасини ифодалайди. 
Бу ерда: i - бурчак коэффициценти; 
А - ордината ўқидаги кесим. 
Демак, бу усулдаги тадқиқот натижаларига қуйидагича 
ишлов берилади. Қудуқ тўхтатилгандан сўнг ўлчовлар
натижасида Р