Anatomiya 2014. indd

Ta’m bilish a’zosi

Ta’m bilish a’zosi (organum gustus) til so‘rg‘ichlarida, tang-

lay, tomoq va hiqildoq usti tog‘ayi shilliq pardalarda joylashgan 

2000 ga yaqin ta’m bilish piyozchalaridan iborat. Ta’m bilish 

piyozchalari ko‘tarma bilan o‘ralgan so‘rg‘ichlarda homila hayo-

tining uchinchi oyida paydo bo‘la boshlaydi. Ular takomillash-

---

509

magan epiteliydan unga til-yutqun nervi tolalari o‘sib kirishi 

ta’sirida rivojlanadi. Dastlab piyozchalar juda ko‘p bo‘ladi. Yangi 

tug‘ilgan chaqaloq zambrug‘simon so‘rg‘ichida juda ko‘p piyoz-

chalar bo‘lib, keyin yo‘qolib ketadi. Katta odamlarda ta’m bilish 

piyozchalarining ko‘p qismi ko‘tarma bilan o‘ralgan, bargsimon 

so‘rg‘ichlarda, kam qismi zamburg‘simon so‘rg‘ichlarda joylash-

gan. Ta’m bilish piyozchalari shilliq parda yuzasiga teshikcha-

lar bilan ochiladi, ulardan ta’m bilish hujayralarining o‘simtalari 

chiqib turadi. Tilning oldingi 2/3 qismidan ta’m bilish yuz nervi-

ning nog‘ora tori tolalari, orqa 1/3 qismi tanglay va tomoq shil-

liq pardasidan esa til-halqum nervi tolalari, hiqildoq usti tog‘ayi 

shilliq pardasidan adashgan nerv tolalari qabul qilib oladi. Ular-

ning markaziy tolalari shu nervning sezuvchi o‘zaklarida tugaydi. 

Bu o‘zaklar hujayralari aksonlari ko‘ruv bo‘rtig‘iga yo‘naladi. Bu 

soha hujayralaridan boshlangan uchinchi neyron paragippokom-

pal pushtaning ilmoq sohasidagi po‘stloq markaziga boradi.

To‘rt xil asosiy ta’m bilish qo‘zg‘atuvchilariga: shirin, nor-

don, achchiq va sho‘rga mos to‘rt xil ta’m bilish retseptorlari ta-

fovut qilinadi.