Anatomiya 2014. indd

Fiziologiyasi.  Oshqozon osti bezi shirasi rangsiz, ishqoriy 

mu hit ga ega tiniq suyuqlik. Uning tarkibida oziqa moddalarni 

gidroliz ga uchratib, so‘rilishi va organizm hujayralari o‘zlashti-

rishi mumkin bo‘lgan mahsulotlarga parchalovchi fermentlar bor. 

Oqsilni parchalovchi fermentlar (tripsin, ximotripsin) oqsil mo-

lekulasini aminokislotalarda parchalaydi. Lipaza fermenti yog‘ni 

glitserin va yog‘ kislotasiga, amilaza va maltaza murakkab ugle-

vodlarni monosaxaridlargacha, nukleaza bo‘lsa, nuklein kislota-

larni parchalaydi. Oshqozon osti bezining faoliyati neyro-gumo-

ral yo‘l bilan boshqariladi.

Oshqozon osti bezi shirasi ovqat qabul qilgandan 2–3 da-

qiqa o‘tgach, chiqa boshlaydi. Og‘iz bo‘shlig‘i retseptorlarining 

ovqat bilan ta’sirlanishi oshqozon osti bezini peflektor ravishda 

qo‘zg‘atadi.

Oshqozon osti bezi shirasini keyinchalik ajralishi o‘n ikki bar-

moq ichak shilliq pardasini ovqat bo‘tqasi va oshqozon shirasi 

tarkibidagi xlorid kislota bilan ta’sirlanishi hisobiga qo‘llab turi-

ladi. Bu ta’sir lovchilar ta’sirida ichakning shilliq pardasida sekre-

tin va pankreomizin gormonlari chiqib, qonga so‘riladi va qon 

bilan oshqozon osti bezi hujayralariga borib, ularni qo‘zgatadi.

O‘n ikki barmoq ichak shilliq pardasida duodenal bezlar 

joylash gan. Ular tarkibida nofaol tripsinogenni oqsilni parcha-

lovchi faol ferment tripsinga aylantiruvchi ferment enterokinaza 

bor ichak shirasini chiqaradi. Ichak shirasidan tashqari ko‘p miq-

dorda himoya vazifasini bajaruvchi shilliq ham chiqaradi.