Aholini ijtimoiy muhofaza qilish

1.2. Aholini ijtimoiy muhofaza qilishning asosiy funksiyalari 

Aholini  ijtimoiy  muhofaza  qilishning  iqtisodiy,  ishlab  chiqarish,  ijtimoiy-

reabilitatsion,  siyosiy  va  demografik  funksiyalari  mavjud.  Endi  mazkur  funksiyalar 

bilan batafsil tanishib chiqsak. 

1. Iqtisodiy  funksiya  davlat  ijtimoiy  himoyadan  yalpi  ichki  mahsulotning  bir 

qismini  taqsimlash  usullaridan  biri  sifatida  foydalanadi  va  bu  bilan  qonunlarda 

ko‘rsatilgan  ijtimoiy  xavf-xatarlarga  duch  kelingan  hollarda  yo‘qotilgan  ish  haqi 

o‘rniga  yoki  ish  haqi  bilan  bir  qatorda  moddiy  ne’matlar  (pensiyalar,  nafaqalar, 

kompensatsiyalar, ijtimoiy xizmatlar va h.k.)ni berish yo‘li bilan fuqarolarning shaxsiy 

daromadlarini tenglashtirishga muayyan darajada ta’sir ko‘rsatadi.  

2. Ishlab  chiqarish  funksiyasi  ijtimoiy  ta’minotning  ko‘plab  turlarini  qo‘lga 

kiritish  huquqi  mehnat  faoliyati  bilan  shartlangan,  ta’minlash  darajasi  esa  ko‘pincha 

uning  xususiyatiga  va  mehnati  uchun  mukofotning  miqdoriga  bog‘liq.  Hayotga 

ijtimoiy  sug‘urta  tamoyillarining  ko‘proq  tatbiq  etilishiga  qarab  ushbu  ta’sir  ortib 

---

18 

 

boradi,  chunki  ijtimoiy  ta’minotning  mehnat  unumdorligi  va  ishlovchilarning  kasbiy 

mahoratini oshirish uchun rag‘batlantiruvchi ahamiyati kuchayadi. 

3.  Ijtimoiy  funksiya  turli  ijtimoiy  xavf-xatarlar  (kasallik,  qarilik,  nogironlik, 

ishsizlik,  boquvchining  o‘limi,  kambag‘allik)  yuzaga  kelganida  munosib  turmush 

darajasini  saqlab  turish  va  kambag‘allikning  oldini  olish  maqsadida  moddiy 

ta’minotning  turli  xillarini  taqdim  etish,  ijtimoiy  xizmatlarni  ko‘rsatish,  imtiyozlar 

berish  yo‘li  bilan  fuqarolarning  ijtimoiy  maqomini  qo‘llab-quvvatlashga  yordam 

beradi.  Ijtimoiy  funksiya  yordamida  ijtimoiy  ta’minotning  reabilitatsion  yo‘nalishi 

ham  amalga oshiriladi, uning maqsadi insonga o‘qish, mehnat qilish, boshqa insonlar 

bilan muloqot qilish, mustaqil tarzda o‘ziga xizmat ko‘rsatish imkonini beruvchi uning 

to‘laqonli hayot faoliyatini (to‘liq yoki qisman) tiklashdan iborat. 

4. Siyosiy funksiya davlatga ijtimoiy himoyalashga xos bo‘lgan vositalar bilan 

ijtimoiy  siyosatning  asosiy  yo‘nalishlarini  amalga  oshirish  imkonini  beradi. 

Jamiyatdagi  ijtimoiy  osoyishtalikning  holati  ijtimoiy  ta’minot  o‘zining  siyosiy 

funksiyasini qanchalik samarali bajarishiga bog‘liq.  

5.  Demografik  funksiya  ijtimoiy  himoya  tizimining  ko‘plab  demografik 

jarayonlarga:  aholi

 

umr  ko‘rishning  uzunligiga,  aholining  takror  barpo  bo‘lishiga, 

tug‘ilishni rag‘batlantirishga ta’sir etish orqali

 

amalga oshiriladi. Pensiya ta’minotining 

o‘ta  past  darajasi keksaygan  shaxslar o‘limi sonining ortishiga olib kelishi muqarrar. 

Bolali  oilalarga  ijtimoiy  yordam  samarali  tizimining  mavjud  emasligi,  so‘zsiz, 

mamlakatda tug‘ilish darajasini pasaytiradi.