184
фзлаштирилган машқлар материалидан кфрилса цам, бироқ
машқларнинг таркиби ва
уларни алмашлаш жицатидан
тайжрлов даврининг иккинши босқишидагига қараганда кфпроқ
хилма-хил бфлиши мумкин. Бу умумий тайжр эканлик
даражасини сақлаб туриш ушун қулай шароитлар яратади. Бу
эса фз навбатида махсус тайжр эканликни сақлаб туриш ва янада
ривожлантириш ушун хизмат қилади. Бир цолатдан иккинши-
сига фтишлар - фаол дам олиш жрдамида иш қобилиятини
кундалик тиклаб бориш шароити цам енгиллашади. Мусобақа
даврида даврнинг узунлиги қаншалик
катта бфлса ва махсус
тайжргарликнинг мазмуни қаншалик бир хил бфлса, машқлар-
нинг хилма-хиллигининг ацамияти шуншалик катта бфлса керак.
Шунки бир йфналишдаги фаолият қфриқловши тормозланишга
тезроқ олиб келади цамда функчионал
имкониятларни шеклаб
қфяди. Мусобақа даврида умумий тайжргарликнинг салмоғи
махсус - тайжргарлик босқишидагига қараганда умуман паст
бфлади. Агар мусобақалар даври нисбатан қисқа муддатли
бфлса, умумий ва махсус тайргарликлар
нисбати тахминан
тайргарлик даврининг охирида қандай бфлса, шундай даражада
сақланиб қолади. Агар мусобақа даври 2-3 ойдан ортиққа
шфзилиб кетса, у цолда бу нисбат оралиқ босқишда умумий
тайжргарликнинг салмоғини бир қадар ортириш томонига
фзгариши керак.
Цозирги мавжуд амалижтда кфпинша мутлақо бошқаша
манзарани кфриш мумкин: мусобақалар
даври бошланиши
билан умуми тайжргарликнинг салмоғи ж кескин қисқариб
кетади жки йфқ даражага тушиб кетади. Цозирги замон илмий
қарашлари ва илғор тажриба бундай йфлни рачионал эмас деб
хисоблаш ушун етарли асос беради.
Махсус - тайжрлов босқишида умумий тайжргарликнинг
салмоғи пасайиши машғулот қонуниятларига тфғри
келади ва
умумий машқ бидлан шиниққанлик даражасини йфқотишга
сабаб бфлмайди (шунки биринши босқишда ишлатилган
юкламаларнинг катта цажми таъсир қилишда давом этади).
185
Умумий тайжргарлик цажмининг бундан кейинги узоқ муддат
қисқариши эса, турли адаптачион
жаражнларнинг шаклланиб
қолган
нисбатларини
булади
ва
спорт
формасининг
функчионал базасини камайтиради. Шунинг ушун етакши
спортшиларнинг мусобақа даврида машғулот ушун ажра-тилган
умумий вақтнинг 30%, баъзан хатто ундан хам ортиқ фоизни
умумий тайжргарликка сарфлашлари
тобора кфпаяжтгани
бежиз эмас. Тадқиқотлар, жумладан спортнинг тезкор-
кушлилик талаб қиладиган турлари бфйиша ихтисослашажтган
спортшилар ушун куш-қувват характеридаги машқларнинг
аншагина қисмини сақлаб қолиш зарур эканини кфрсатди (Н.
Базанов, Р. Кемпбелл, В. Барановский ва бошқалар).
Do'stlaringiz bilan baham: