Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

15
1 .2 . МУЛК ҲУҚУҚИНИНГ СУБЪЕКТЛАРИ ВА ОБЪЕКТЛАРИ 
1 .2 .1 . МУЛК ҲУҚУҚИНИНГ СУБЪЕКТЛАРИ ТУШУНЧАСИ ВА ТАСНИФИ
Мулк ҳуқуқининг субъектларини таснифлаш, уларнинг ўзига хос хусу-
сиятларини ҳамда ҳуқуқий ҳолатини ифодалашдан аввал, фуқа ролик 
ҳуқуқининг субъекти тушунчасига умумий изоҳ бериш ўринлидир. Зеро, 
мулк ҳуқуқининг субъекти аввало, фуқаролик ҳуқуқининг субъекти 
ҳисобланади.
Фуқаролик ҳуқуқининг субъектлари – ҳуқуқ лаёқатига эга бўлган 
фуқа ролик ҳуқуқи билан тартибга солинадиган муносабатларнинг иштирок-
чиларидир. Яъни улар фуқаролик ҳуқуқий муносабатларда иштирок этиш 
орқали муайян ҳуқуқ ва ва бурчларга эга бўладиган, ўз зиммасига муайян 
мажбуриятларни оладиган шахслардир. 
Ўз мақомига кўра фуқаролик ҳуқуқининг субъекти бўлган шахслар мулкий 
муносабатларда мулк ҳуқуқининг субъекти сифатида иштирок этадилар. 
Содда қилиб айтиладиган бўлса, мулк ҳуқуқининг субъектлари – мулкдор 
бўла оладиган, мулкни эгаллаш (қўлга киритиш) ва уни тасарруф қилиш 
лаёқатига эга бўладиган шахслардир .
Амалдаги фуқаролик қонунчилиги мулк ҳуқуқининг субъектларини 
қуйидаги уч тоифага туркумлайди:
●
фуқаролар;
●
юридик шахслар;
●
давлат.
Мулк ҳуқуқининг субъектлари мулкни қўлга киритиш, унга эгалик қилиш, 
фойдаланиш ва тасарруф этишдаги ўзига хос хусусиятлар ҳуқуқ лаёқатининг 
вужудга келиши ва тугатилишига кўра бир-биридан фарқланади. Лекин ушбу 
субъектлар учун умумий бўлган хусусият шунда ифодаланадики, уларнинг 
барчаси мулкий муносабатларда бир хил ҳуқуқ ва бурчларга эга бўлади ҳамда 
қонун томонидан тенг ҳимоя қилинади. 
Мулк ҳуқуқи субъектлари
Фуқаролар
Юридик шахслар
Давлат

---

КЎЧМАС МУЛК ВА МУЛК ҲУҚУҚИ
16
Ушбу тамойил Конституция даражадасида ўз ифодасини топган бўлиб, 
давлат барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилигини ва ҳуқуқий жиҳатдан 
баб-баравар муҳофаза этилишини кафолатлайди.
Ҳуқуқ ҳар қандай шахсни ҳам мулкий муносабатларнинг субъекти сифатида 
эътироф этмас экан, мулк ҳуқуқи субъектларига хос белгилар ҳақида алоҳида 
тўхталиш мақсадга мувофиқдир.