Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

                                                     Til shishlari 
          Tilda  issiq  shishlar,  shilliqdan  va  yeldan  bo`ladigan  shishlar,  qattiq 
shishlar  va  rak  paydo  bo`ladi.  Shishlarning  belgilari  haqida  aytilgan  so`zlarga 
murojaat qilsang, hammasining belgilari ravshan bo`ladi. Goho til zaharli qo`ziqorin 
va afyun kabi zaharli narsani iste`mol qilish sababli ham shishadi.  

---

212 
 
Davolash. Issiq shishlarni davolash   uchun oldin    tomirdan qon olish va surgi 
qildirish  kerak,  til  shishlarida  bu  tadbir  qustirishdan  ko’ra  yaxshiroqdir.  Ba`zan 
tilning tagidagi tomirdan qon olish lozim. 
        Keyin,  shishlarning  boshlanish  davrida  sachratqi  shirasini,    ayniqsa 
sutcho`p  shirasini  va    ituzum  shirasini;  qatiq,  gul  suvi  va  qizil  gul,  qizil  tasma  va 
anor po`stlari qaynatilgan gul suvini og’izda tutib turiladi. Tilni yangi shaftoli bilan 
ishqalanadi, bu  juda foydalidir. Agar  shishlar  tarqalmasa  va  yiringlamasa, sut bilan 
qo`shilgan  asal,  yoki  sapsar  ildizining  qaynatmasi,  yoki  anjir  va  sariq  yo`ng’ichga 
qaynatmasi, mayiz va arpabodiyon qaynatmasi kabi yetiltirib tarqatadigan dorilarga 
ehtiyoj tushadi. Ular bilan tomoq chayiladi. 
Me`da og’zidan quyuq moddani surish uchun iyoraj fikro ichiladi. Kunjut yog’i 
qo`shilgan  ismaloq      oshi  va  karam      oshi  kabi  yetiltirish    va  tarqatish  xususiyatga 
ega bo`lgan ovqatlar  yeyiladi. Shishlar yiring bog’lasa, og’izga tatim, mirta, yasmiq 
va  zaytun  bargi  qaynatmasi  kabi  burishtiruvchi  narsalar  va  taxir  sharob  ishlatiladi. 
Ituzumning  shirasidan,  gul  yog’idan,  po`sti  ajratilgan  yasmiqdan  va  gulda 
tayyorlangan marham til shishlariga    foyda qiladigan    dorilardan sanaladi. 
 Agar  til  shishi  g’ovak  bo`lib  shilliqdan  bo`lsa,  unga  va  shuningdek  oxirgi 
darajasiga    yetgan issiq shishga    arpabodiyon    ildizi  kuydirib yopishtirilsa, foyda 
qiladi. 
Goho 
shunday 
shishlarda                                                                                                         
g’alizlashgan  ayrim issiq shishlarda mana shu  tarkibdagi dori ishlatiladi: za`faron 
va iyoraj fiqrodan   bir bo`lak, kofur    va mushkdan uchdan bir bo`lak va novvotdan 
bir yarim bo`lak    olib, shu  tarkibdan ikki donaq vazndagisini xotin kishining sutida 
eritib burunga yuboriladi. 
Jolinus:  "bir  kishining  tili  kattagina  shishdi.  U  kishi  oltmish  yoshda  bo`lib, 
tomiridan hech biron oldirmagan edi. Men ham qon olmadim, unga huqo ichirdim va 
tiliga  sovuqlik  quyuq  surtma  dorilar  surtib  qo`ymoqchi  bo`ldim.  Kech  vaqti  edi, 
o`sha  yerda  hozir  bo`lgan  bir    tabib  qarshilik  qildi.  Bemor  o`sha  kechasi  tushida 

---

213 
 
o`zini sutcho`p "shirasini og’izga olib turgan holda ko`rdi, keyin    u kishi shunday 
qildi  ham  va  butunlay  sog’aydi.  Bu  mening  bergan        maslahatimga  muvofiq 
bo`ldi",- deb aytadi. 
Agar  shish  qattiq  bo`lsa,  yengil  tadbir  qo`llash  va  yaxshi  ovqat  berish  kerak. 
Quyuq xiltlar katta iyorajlar  bilan bo`shatiladi, tomoq chayqaladigan  suyultiruvchi 
dorilar  ishlatiladi.  Sariq  yo`ng’ichga  ivitilgan  suv,  anjir  bilan  birga  tayyorlangan 
sariq yo`ng’ichga qaynatmasi    va tozalangan    mayiz  bilan birga dafna mevasining 
suvini  og’izda  tutib  turiladi.  Yana  :  xotin  kishi,  yoki  yovvoyi  eshak,  yoki  echki 
sutini,  yana  shirin  nabiz    yoki  uzum  shirasi  yoki  xiyorshanbar  asali  bilan  qo`shib 
qaynatilgan  anjir  va  xurmo  suvini  ham  Og’izda  tutib  turiladi.  Kichik  iyoraj  yoki 
xiyorshanbar kabi narsalar bilan ichni doimo yumshatib turish kerak.