Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахборот технологиялари университети

 
2.Бошқарув ва молиявий ҳисобнинг ўзаро боғлиқлиги. 
Ҳисоб сиёсати бошқарув ва молиявий ҳисоблар ўртасида боғловчи 
ҳалқа ҳисобланиб, у корхонанинг ички ва ташқи фойдаланувчилари 
манфаатлари йўлида ташкил этилади. Афсуски, бу чизмада муаллиф ишлаб 
чиқариш ва солиқ ҳисобига ўз муносабатини ифода этмаган. Шу муносабат 
билан муаллифнинг ҳисоб сиёсати ҳақидаги талқинини фараз қилиш мумкин, 
холос. 
Юқоридагиларни умумлаштирган ҳолда шуни таъкидлаш лозимки, 
тезкор, статистик ва солиқ ҳисоби билан бир қаторда бухгалтерия ҳисоби 
корхонанинг умумий ҳисоби тизимига киради ва икки қисмга бўлинади: 

---

219 
молиявий ва ишлаб чиқариш. Корхона харажатлари ва даромадлари уларнинг 
объекти ҳисобланади. Ишлаб чиқариш ҳисобининг таҳлилий ахбороти 
мутлақо ички бошқарувда фойдаланилади. Молиявий ҳисобда эса асосан 
ташкилотнинг тижорат сирини намоён этмайдиган ахборот тўпланади, шу 
муносабат билан уни янги ташқи фойдаланувчиларга тақдим этадилар. 
Бухгалтерия ҳисобининг бутун тизими ташкилот бошқарув тизимининг 
таркибий қисми ҳисобланади. Бироқ «молиявий ҳисоб» ва «ишлаб чиқариш 
ҳисоби» ибораларини қўллашда асосан учёт амалларига зўр берилади. 
Бошқарув ҳисоби эса фақат учёт амаллари билан чекланмайди, балки 
бошқарувнинг бошқа функциялари ҳисобига моҳияти жиҳатидан ишлаб 
чиқиш ҳисобини бошқарув ҳисобига айлантиради. Унинг маълумотлари 
тижорат сирларидан иборат ва маънавий ҳисобдан фарқли ҳолда ундан фақат 
ташкилот ичида фойдаланилади. 
Ишлаб чиқариш ҳисобида биринчи кунда ишлаб чиқариш чиқимлари 
ва кўрсатма даромадини кузатиш ва ишлаб чиқариш фаолияти 
рентабеллигини ошириш эҳтимоли кўзда тутилган имкониятларни аниқлаш 
керак. У корхонада маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш билан боғлиқ барча 
масалаларни батафсил ва аниқ акс эттирмоғи даркор. Назаримизда, 
замонавий ишлаб чиқариш ҳисобини қуйидагича бўлиши керак:
- 
харажатлар ва даромадларни турлари бўйича; 
- 
масъулият марказлари бўйича харажатлар ва даромадлар ҳисоби; 
- 
харажатлар ва даромадлар ҳисобдан чиқариш.
Биринчи туркум бўйича харажатлар ва даромадлар ҳисобининг ҳисобот 
даврида маҳсулот (ишлар, хизматлар) ишлаб чиқариш жараёнида корхонада 
харажатларни қандай гуруҳлари юзага келди ва булар (иш, хизматчилар)ни 
сотиш жараёнида улар қандай ундириб олингани акс эттирилиши лозим. 
Жавобгарлик марказлари бўйича харажатлар ва даромадлар ҳисоби 
жавобгарликнинг ҳар бир маркази мавқеидаги натижаларни англатиши учун 
корхонанинг айрим бўлинмалари (жавобгарлик марказлари) ўртасида 
уларнинг аниқ тақсимланишига имкон туғдириш керак. Ниҳоят, 
харажатларни ҳисобдан чиқариш бўйича ҳаражатлар ва даромадларнинг 
ҳисобини ишлаб чиқаришдан олинган маҳсулотларнинг (ишлар, ҳизматлар) 
ҳар бир турини рентабеллигини аниқлашга хизмат қилиши керак. 
Шундай қилиб, фақат ишлаб чиқариш ҳисоби шароитида маҳсулот 
сотиш қиймати ва рентабеллигини ҳисоблаб чиқишга мувофиқ бўлинади ва 
корхона ишлаб чиқариш фаолиятини самарадорлигини оширишнинг 
фойдаланилмаган имкониятлари аниқланади. 
Бошқарув ҳисоби – иқтисодий билимларнинг янги ялпи соҳасидир.