61
Япония, Жанубий Корея, Гонконг, Тайван каби осиё давлатларида
“Шарқийосиё” моделини ҳам таъкидлаш мумкин
79
.
Инновацион ривожланиш бўйича турли моделларнинг алоҳида
хусусиятлари 1–иловада келтирилган, иловадан кўриниб турибдики, Буюк
Британияда
инновацион
ривожланиш
моделининг
асосини
таълим
муассасалари ташкил қилади. Инновацион цикл босқичлари ҳам тўлиқ бўлиб,
амалий, фундаментал илмий-тадқиқотларни амалга оширилиши ва уларни
тижоратлаштириш учун етарли шарт-шароит яратилган. Шунингдек, солиқ
имтиёзлари, интеллектуал мулкни ҳимоялаш, лойиҳаларни имтиёзли
молиялаш орқали давлат томонидан инновацион фаолият қўллаб-
қувватланади.
Бундан ташқари, ўтмишда мамлакатнинг ҳарбий салоҳияти юқори
даражада бўлиб, аксарият мустамлака мамлакатларнинг илмий манбаларини
ўзида мужассамлаштирган. Шу ўринда
таъкидлаш жоиз, мамлакатнинг
инновацион ривожланиш моделининг алоҳида хусусиятларидан бири илмий
ишланмаларнинг кўпроқ мудофаа аҳамиятига эгалигидир. Чунки, ҳарбий
тадқиқотлар бўйича Буюк Британия Ғарбий Европа давлатлари орасида
етакчи, дунёда эса АҚШдан кейинги иккинчи ўринда туради
80
.
Ўрганишлар
натижаси
шуни
кўрсатмоқдаки,
Ғарбий
Европа
мамлакатлари каби Буюк Британия инновацион ривожланиш циклига
иккинчи жаҳон урушидан кейин ўта бошлади. Чунки, 1940 йилдан кейинги
даврда АҚШнинг ядро қуроли ҳимояси остида
Буюк Британия мудофаа
харажатларини қисман қисқартириш эвазига илм-фанга сарфланадиган
харажатларини оширишга эришди
81
.
Хусусан, 1945 йилда Буюк Британия ҳукумати ядрофизика
тадқиқотлардан воз кечиш ҳисобига радиоастрономия ва юқоримолекуляр
моддаларнинг хусусиятларини ўрганишга эътибор қаратиб, бу ўзининг
79
Модели формирования национальных инновационных систем // Капитал страны http://kapital-
rus.ru/articles/article/236495/ 13.09.2013
80
Колесова В.П., Осьмова М.Н. Национальные инновационные системы: монография. М.: МАКС
Пресс, 2011.
81
Глобальная трансформация инновационных систем. Под ред. Н.И.Ивановой, М., ИМЭМО РАН, 2010
62
ижобий самарасини берди. Бугунги кунда астрофизика ва молекуляр
биология соҳасидаги тадқиқотлар бўйича Буюк Британия дунёда етакчи
давлат ҳисобланади
82
.
Буюк Британия университетлари дунёнинг энг қадимги таълим
муассасалари сифатида мамлакатнинг инновацион ривожланиши бўйича
муҳим бўғинлардан биридир. Жумладан, жаҳон рейтингида юқори ўринларда
турувчи Оксфорд, Кембридж, Лондон каби университетлари қошида
илмий-
тадқиқот марказлари амал қилади. Алоҳида таъкидлаш жоизки, Буюк
Британия олий таълим муассасаларида минглаб хорижий талабалар тахсил
олади. Дунёнинг турли ҳудудларидан келган битирувчиларнинг аксарият
қисми ўз илмий фаолиятини мамлакатнинг ўзида давом эттиради. Қуйидаги
расмда
дунёнинг
айрим
ривожланган
мамлакатлари
олий
таълим
муассасаларида таълим олаётган хорижий талабалар тўғрисида маълумотлар
келтирилган.
11-расм.
Дунёнинг
айрим
ривожланган
мамлакатлари
олий
таълим
муассасаларида таълим олаётган хорижий талабалар сони. 2015 йил 31 декабрь ҳолатига,
минг киши ҳисобида
83
.
11-расм маълумотларидан кўриниб турибдики, Буюк Британияда
тахсил олаётган хорижий талабалар сони бўйича АҚШдан
кейинги иккинчи
ўринда туради. Жумладан, мамлакатнинг нуфузли таълим даргохларида
йилига 420 минг нафардан кўп хорижий талабалар тахсил олади. Ўз
навбатида давлат томонидан юқори малакали кадрларни жалб қилиш
82
Типология моделей инновационного развития. В.М.Сергеев, Е.С.Алексеенкова,В.Д.Нечаев. Полития
4(51) 2008. Стр 10
83
National Science Board | Science & Engineering Indicators 2016.
63
мақсадида турли грантлар берилади. Шунинг учун Буюк Британияда илмий
салоҳиятли кадрлар сонининг ўсиши, умумий меҳнат ресурсларининг ўсиш
темпига нисбатан тезроқ ҳисобланади. Масалан, ўтган асрнинг 60-80
йилларида иқтисодий фаол аҳоли таркибида инженер-техник кадрлар улуши
2,2 баробарга ортиб, жамига нисбатан 4,4 %ни ташкил этган
84
.
Фикримизча, малакали ва илмий салоҳиятли кадрлар салмоғини
ортиши мамлакат миллий инновация
тизимини самарали ишлашини
таъминлайди. Улар томонидан яратилаётган илмий ишланмаларнинг миллий
иқтисодиётдаги ўрни беқиёсдир. Бугунги кунда Буюк Британия олимлари
инсонларнинг
ДНК
таркибини
ўрганиш,
клонлаштириш,
юқори
ўтказувчанлик, радиофизика, озон туйнуги, компьютер томографияси,
молекуляр биология, фармацевтика борасидаги кашфиётлари
учун олинган
Нобель мукофотлари АҚШдан кейинги иккинчи ўринда туради
85
.
Буюк Британияда интеллектуал мулкка эгалик хуқуқи бевосита
таълим муассасалар ёки илмий тадқиқот институтларига берилган. Шунинг
учун илмий ходимлар ва олимларнинг ишланмалари учун олий таълим
муассасалари масъул ҳисобланади. Ўз ўрнида илмий ишланмалардан
олиналиган фойдани тақсимлашда ҳам ҳар бир муассасада қатъий
белгиланган
меъёрлар
мавжуд.
Масалан,
Лафборо
Do'stlaringiz bilan baham: 
