Metodikasi kafedrasi bitiruvchisi uzakova nasiba jahon adabiyotini o



Download 0,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/16
Sana17.09.2021
Hajmi0,49 Mb.
#177069
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16
Bog'liq
jahon adabiyotini oqitishda oquvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olish

Baliq skeliti

Pus

hk

in 

as

ar

lar

in

i

ta

rti

b

bila

n

jo

yla

sh

tir

in

g

 

Shunda o‘quvchilarni darsni qay darajada o‘zlashtirganliklarini bilib 



olish mumkin bo‘ladi. Qaysi  jamoa ko‘p asar nomlarini topib yozsa, yuqori 

ball to‘plagan hisoblanadi.   



Baliq skeliti

Pus

hk

in 

as

ar

lar

in

i

ta

rti

bb

ila

n

jo

yla

sh

tir

in

g

 



49 

 

Bundan  tashqari, Pushkinning  hayoti va ijodini mukammal o‘rganish 



maqsadida  “Sana” usulidan ham foydalanish mumkin. O‘quvchilarga uni 

grafik shaklidagi tarqatma material  sifatida beriladi. Yakka tartibda berilsa, 

o‘quvchini o‘zlashtirish  ko‘rsatgichi yaqqol bilinadi va baholashda 

qiyinchilik tug‘ilmaydi. 

 

Ushbu yillarda 

Pushkin 

hayotida 

qanday 

voqealar sodir 

bo‘lgan 

O‘quvchining javobi 

To‘g‘ri 

√ 

yoki 

noto‘g‘ri 



Ball  

1799-yil 

 

 

 

1811-yil 

 

 

 

1814-yil 

 

 

 

1817-yil 

 

 

 

1824-1826-

yillar 

 

 

 

1830-yil 

 

 

 

1836-yil 

 

 

 

1837-yil 

 

 

 

 

Yangilаnish аdаbiyot fаnini o‘qitish mаzmunini o‘zgаrtirish bilаn   fаnni 



o‘qitish uslubiyatini o‘

zgаrtishni tаlаb etаdi. Shu o‘rindа bu bоrаdаgi yangi 

tехnоlоgiya tushunchаsi bilаn nоаn’аnаviy dаrs tushunchаsining farqi  haqida 

gаpirish  o‘rinlidir, chunki  ko‘pchilik  o‘qituvchilаr  ulаrni  farqlаmаy 

tеnglаshtirаdilаr. 



50 

 

Vаhоlаnki,  nоаn’anаviy  dаrs  shunchаki bir usul bo‘lib, yangi 



tехnоlоgiya  usullаr  mаjmuаsidir.  Bu  tехnоlоgiyagа  аn’аnаviy  dаrs  hаm 

kirishi mumk

in,  аgаr  bu  dаrsdа  yangi  bilim    оlishdа  o‘quvchilаr  ob’yekt 

emаs, sub’еkt sifаtidа fаоl bo‘lsаlаr. Shu bilаn birgа, nоаn’аnаviy dаrs yangi 

tехnоlоgiya ruhidа o‘tkаzilmаsligi mumkin. 

Mаktаbdа  ijоdkоr  tаrjimаyi    hоlini  o‘rgаnishda quyidagilarga e’tibor 

berish lozim: 

а)  аdib hаyoti to‘g‘risidа qiziqаrli оmmаbоp hikоya; 

b)  yozuvchi hаyot yo‘lining ilmiy bаyoni. 

c)  


ijоdkor  tаrjimаyi  hоlini o‘qishdа uning boshqa yozuvchilаr bilаn  

     


аdаbiy aloqadа bo‘lgan yoki bo‘lmаgаnligigа аhаmiyat bеrish. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 



51 

 

Xulosa 



 

Hozirgi globallashuv davrida jahon adabiyotida kechayotgan 

jarayonlarga nazar tashlasak, dunyo xalqlari adabiyotida umuminsoniy 

muammolar,  g‘oyalar mushtarakligini kuzatishimiz mumkin. Xalqlar 

adabiyotlari  o‘rtasidagi tafovutlar yo‘qolib bormoqda, badiiyat mo‘jizalari 

dunyo kitobxonining umumiy ma’naviy bisotiga aylanmoqda. Kompyuter 

asrida hozirgi kun kitobxoni jahon badiiy tafakkuri yaratgan ijod namunalari 

bilan tanishishning beqiyos imkoniyatlariga ega. Shu sababli ham ma’lum 

millat adabiyotida shakl bobida qilingan kutilmagan tajribalar, kashfiyotlar 

jahon kitobsevarlari tomonidan birdek qabul qilinmoqda. 

Hozirgi adabiy jarayonning muhim xususiyati uning mafkuradan xoli 

ekanligi, ijodkor istaganicha yozish, istagan yo‘lni tanlash  huquqiga ega 

ekanligidadir. Unda XX asr adabiyotidagi xilma-xil tamoyillarning belgilarini 

ko‘rishimiz mumkin, ayni paytda eski adabiyotdan tamomila farqlanuvchi 

jihatlar ham mavjud. 

Bugungi adabiyot uchun xos bo‘lgan yana bir xususiyat sifatida 

ommaviy adabiyotning keng quloch yozishi va ayni paytda elitar 

adabiyotning rivojlanishini ko‘rsatib  o‘tish lozim. Ommaviy adabiyot rivoji 

sarguzasht-detektiv asarlarga, maishiy romanlarga bo‘lgan ehtiyojning 

ortishi, bunday kitoblarning keng tarqalishi, ular o‘quvchisining ko‘pligida 

namoyon bo‘lmoqda. Shu bilan birga faqat san’atni tushunuvchilar, yuksak 

didli kitobxonlar uchun mo‘ljallangan adabiyot ham o‘sishdan to‘xtagani 

yo‘q. 

Zamonaviy Amerika adabiyoti misolida ham uslub, shakl, mavzu 



bobidagi rang-baranglikni kuzatish mumkin. Amerikalik adabiyotshunos 

Ketrin Vanspenkeren, jumladan, shunday yozadi: “Amerika adabiyotida 




52 

 

Uilyam Kennedining «Temir yovvoyi o‘t», «Juda qarilar» asarlari Nyu-York 



shtati poytaxtining ko‘cha va salonlarida yashovchilarning hayotini xazin va 

bo‘g‘iq ohangini tasvirlashi bilan rom etadi. 

Dahshatli badiiy adabiyot sohasida bestsellerlar ustasi Stiven King 

asarlari ham mashhur. Badiiy adabiyot sohasida Puliser mukofotini olgan 

Jeyn Smayli mumtoz adiblar an’analariga qaytadi, «Ming  ark» asarida 

Shekspirning «Qirol Lir» sujetini AQSH ning O‘rta  g‘arb fermasiga 

ko‘chirib, qarigan fermer o‘z yerini uchta qiziga bo‘lib berishga qaror 

qilganda alanga olgan keskin oilaviy mojaroni tasvirlaydi. Yangi avlod vakili 

bo‘lgan adib Makkorl o‘z romani (“Xushchaqchaq yetakchi”) va qisqa 

hikoyalarida  o‘smirlar hayotini aks ettiradi, «Virjiniya tomon» asarida 

avlodlar orasidagi munosabatlar tasvirlansa, «Shovqin-suronli diyeta» asarini 

hozirgi zamon janublik ayollarning ehtiroslarini kashf etishga bag‘ishlaydi. 

Oldin qoloq, mustamlaka, rivojlanayotgan davlatlar qatoriga kiritilgan 

mamlakatlar siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayotida katta o‘zgarishlar ro‘y 

berdi. Avvallari folklor darajasida bo‘lgan ba’zi adabiyotlar XX asr oxiri – 

XXI asr boshiga kelib umumjahon miqyosiga ko‘tarildi va jahon adabiy 

jarayoniga uning ajralmas qismi sifatida qo‘shildi. 

Jahon ikodkorlarining asarlarini o‘rganishda  o‘

quvchilаr sinfdа, uydа 

ifоdаli o‘qish bilаnginа bаdiiy аsаrni o‘zlаshtirаdilаr  dеb bo‘lmаydi,  ulаrdа 

mа’lum mаsаlа bo‘yichа  o‘qituvchigа murоjааt etishgа  ehtiyoj tug‘ilаdi, 

аlbаttа.  Chunki  аsаrni  o‘qish  bilаn  o‘quvchidа    to‘liq  tаsаvvur  vа    his  

hаyajоn  uyg‘оnmаydi.  Shu  jihаtdаn hаm  аsаr  sinfdа  tаhlil qilinаdi, u 

hаqidа  suhbаt  uyushtirilаdi.  Shundаginа  o‘quvchilаr  yozuvchi  tаsvirlаgаn 

voqea-

hоdisаlаrni,    chizgаn  mаnzаrаlаrini,  ulаrning    mоhiyatini    tushunib 



оlаdilаr,  аsаr  nаfоsаt  nаmunаsi    ekаnini  vа  uning    mаzmunini  аnglаb 

оlаdilаr.  Shundаginа  ulаrdа    аsаrgа  qiziqish,  uni    e’tibоr  bilаn    o‘qishgа 




53 

 

hаvаs,  аsаrdа  yozuvchi  tаsvirlаgаn    voqealаr,    оbrаzlаrni,    ulаrning  xаtti-



hаrаkаtini  bilib оlishgа ishtiyoqi  оrtаdi,  ulаr аsаrni  bаdiiy hikоya qilib  

bеrish ko‘nikmаsini  egаllаydilаr. 

Umuman olganda, umumta’lim maktablarining V-IX sinflarining 

“Adabiyot”  darsliklarini  o‘rgatish va o‘rganish jarayonida metodik jihatdan 

yondashish talab etiladi. 

Mаktаbdа аdаbiyot o‘qitishdаn maqsad o‘quvchilаrdа ezgu mа’nаviyatni 

shаkllаntirishdаn  ibоrаtligidir.  Bas  shunday  ekan,  аdаbiy  tа’limdаn  kоmil 

shахsni  shаkllаntirish  tаlаb  qilinadi.  Аdаbiy  tа’limning  vаzifаlаri  sifаtidа: 

оddiy  o‘quvchidаn  kitоbхоn  o‘quvchi,  аnglаydigаn  o‘quvchidаn 

o‘

qigаnlаrini  аnglаydigаn  o‘quvchi,  аnglаydigаn  o‘quvchidаn  tаhlillаy 



оlаdigаn o‘quvchi, tаhlil qila bilаdigаn o‘quvchidаn muаyyan аsаr haqidagi 

fikrini  оg‘zаki  vа  yozmа  tаrzdа  qiynаlmаy  ifоdа  etа  оlаdigаn  o‘quvchi 

tаrbiyalаshdir, dеb bеlgilаnishi lozim. Аdаbiyot o‘qitishning mаzmuni dаstur, 

dаrslik,  o‘quv  vа  mеtоdik  аdаbiyotlаr,  ko‘rgаzmаli  qurollаr,  yordаmchi 

vоsitаlаr hаm tа’lim mаzmunini tаshkil etadi. 

Mаmlаkаtimiz  «Tа’lim  to‘g‘risidа»

16

gi  qоnun  vа  «Kаdrlаr  tаyyorlаsh 



Milliy  dasturi»  аsоsidа  tа’lim-tаrbiya  sоhаsidа  оlib  bоrilаyotgаn  tub 

islоhоtlаrning  аsоsiy  yo‘nаlishlаrini  аnglаb  оlmоq  lоzim.  O‘qitish va 

o‘rganishning yangicha yo‘llari paydo bo‘lmoqda. 

Bu yo‘n


аlishlаr: 

- t


а’lim mаzmunini, tizimini islоh qilish; 

- t


а’lim-tаrbiya boshqaruvini islоh qilish; 

- t


а’limning bоzоr iqtisоdiyotigа аsоslаngаn mехаnizmini yarаtish

                                                            

16

 www.uzedu.uz



 


54 

 



оtа-оnа,  o‘qituvchi-o‘quvchining tа’lim jаrаyonigа  bo‘lgаn yangichа 

q

аrаshlаrini shаkllаntirish; 



- bu tub isl

оhоtlаrning bоsh hаrаkаtlаntiruvchi kuchi-yangi pеdаgоgik 

t

ехnоlоgiyani аmаliyotgа tadbiq etishdаn ibоrаt.  



 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


55 

 

ADABIYOTLAR RO‘YXATI 

 

1.  Karimov I.Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch.-T.: Ma’naviyat, 2008. 



2.   

Каримов И.  Адабиётга эътибор – маънавиятга, келажакка эътибор.-

Т.: Ўзбекистон, 2009. 

3. 


Қаюмов О. Чет эл адабиёти тарихи. (V-XVIII) –T.:Ўқитувчи, 1979. 

4. 


Азизов Қ., Қаюмов О. Чет эл адабиёти тарихи. (XVIII-XX асрлар).- 

Т.: Ўқитувчи, 1987. 

5. 

Каримов Шавкат. Немис адабиёти тарихи. – Т.: МУМТОЗ СЎЗ, 2010. 



6. 

Долимов  С.,  Убайдуллаев  Ҳ.,  Аҳмедов  Қ.  Адабиёт  ўқитиш 

методикаси, -Т.: Ўқитувчи, 1967. 

7. 


Йўлдошев Қ. ва бошқ. Адабиёт ўқитиш методикаси. -Т.: 1994. 

8. 


Тўхлиев Б. Адабиёт ўқитиш методикаси. –Т.:Янги аср авлоди, 2007. 

9.  Ahmedov S., Qosimov B., Qo‘chqorov R., Rizayev S. Adabiyot. 5-s. –T.: 

Sharq, 2011. 

10.  Ahmedov  S.,  Qo‘chqorov  R.,  Rizayev  Sh. Adabiyot.  6-s.  –T.: 

Ma’naviyat, 2009. 

11.  Yo‘ldoshev Q, Qosimov B,  Qodirov V,  

Yo‘ldoshbeкov J. Adabiyot. 7-s. 

–T.: Sharq,  2009. 

12.  Olim  S.,  Ahmedov  S.,  Qo‘chqorov  R. Adabiyot. 8-s.  –

T.: O‘zbeкiston, 

2010. 

13. Yo‘ldoshev  Q,  Qodirov  V,   



Yo‘ldoshbeкov  J. Adabiyot. 9-s.–T.: 

Yangiyo‘l, 2010. 



Қўшимча адабиётлар 

14.  


Антик адабиётдан хрестоматия. Рим адабиёти. Ойбек. МАТ, ХV 

том. – Т.: Фан, 1980. 

15.  

Қуронов Д., Раҳмонов Б. Ғарб адабий-танқидий тафаккури тарихи 



очерклари. – Т.: Фан, 2008.    

16. 


Сулаймонова Ф. Шарқ ва Ғарб - Т., Ўзбекистон, 1997. 

17. 


Маҳмудов М. Ҳайрат ва тафаккур.- Т., Ғафур Ғулом , 1990. 

18. 


Сулаймонова Ф. Шекспир Ўзбекистонда.- Т., Фан, 1978..  

19. 


Хўжаева  Р.У.  Янги  давр  араб  адабиёти  тарихи.  (Ўқув  қўлланма)  I 

қисм. -Т., 2004. 




56 

 

20. 



Саидов  У.  Европа  маърифатчилиги  ва  миллий  уйғониш.  –  Т.: 

Академия, 2004. 

21. 

Дўстмуҳамедов  Қ.  «Нобель  мукофотини  олган  адиблар»,-  Т.: 



Маънавият, 2002. 

22.  


Адибларнинг Нобель маърузалари. – Т.: Ғафур Ғулом, 2008. 

23. 


Б. Раҳмонов. Муқаддасдир шоир деган ном. – Т.: Янги аср авлоди, 

2008. 

24. 

Жўраев Т. Онг оқими. Модерн.- “Фарғона” нашриёти, 2009. 



25. 

Жўрақулов У. Ҳудудсиз жилва. – Т.: Фан, 2006. 

26. 

ХХ  аср  жаҳон  адабиёти:  ҳикоялар.  Масъул  муҳаррир  ва  сўз  боши 



муаллифи У.Жўрақулов, нашрга тайёрловчи У.Бўтаев.-Т., 2009. 

27. 


ХХ  аср  жаҳон  шеърияти.  Масъул  муҳаррир  Азиз  Саид,  нашрга 

тайёрловчи Ҳабиб Абдиев.-Т., 2011. 

28. 

Жаҳон  адабиёти  тарихи.  ЎУМ,  ЎзМУ  2011.  Ўзбек  филологияси 



факультети кутубхонаси. 

29. Normatova Sh. Jahon adabiyoti. –T., “Cho‘lpon” nashriyoti, 2008.  

30. www. literatura.uz 

31. www. google.co.uz 

32. 

www.uzedu.uz



 

33. 


www.ziyonet.uz

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 


57 

 

 



 

Document Outline

  • Қўшимча адабиётлар

Download 0,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish