Termiz davlat universiteti topografiya asoslari va kartografiya



Download 1,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet49/114
Sana16.09.2021
Hajmi1,41 Mb.
#176049
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   114
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

 
 
Orierntirlash burchaklari. 
Azimut, direrktsiery burchak va rumb. 
Agar biz turgan nuktamizdan atrofdagi prerdmertlarga tomon chiziklar utkazsak bu chiziklar gorizont 
tomonlariga nisbatan turli yunalishda buladi. yer yuzasidagi xar kandai chizikning iunalishi, asosii 
iunalish bilan shu chizik iunalishi orasida xosil bulgan burchak yordamida aniklaniladi. Bu burchakka 
Orierntirlash burchagi deryiladi. 
 
 
 
 
                             м 
  
 
 
 
 
 
 с 
 
 
   
 
 
     о   


 
43 
 
 
 
M: OS chizigi yunalishining orierntirlash  burchagi mos burchakka terngdir. 
   
Biron  -bir chizik yunalishini aniklashda asosii yunalish kilib gerografik merridian kabul 
kilinsa, ular orasida xosil bulgan orierntirlash burchagi xakikiy azimut, asosii yunalishi kilib 
magnit merridiani     kabul     kilinsa –  magnit azimuti, tugri burchakli koordinataning    
abstsissa   uki  kabul kilinsa – derriktsion burchak  deryiladi. 
M: OS chizigi yunalishining xakikiy azimuti A-
burchakdan, magnit azimuti Ma-burchakdan 
direrktsion burchak esa (- burchakdan iboratdir. Bu 
uchala burchak xam (Azimut, magnit azimuti, 
direrktsion) boshlangich yunalishning shimol 
tomonidan boshlab soat strerlkasining iunalishi 
buyicha 0° dan 360° gacha xisoblanadi. Shunga 
kura, xakikiy azimut magnit azimuti, va direrktsion 
burchakka kuyidagich ta'rif berrish mumkin: 
Xakikiy azimut -gerografik  merridianning shimol 
tomoni bilan chizik yunalishi orasidagi soat strerlkasi 
yunalishi buyicha 0° dan 360°gacha ulchanadigan 
burchakdir. 
Magnit azimuti - magnit merridianining shimol tomoni 
bilan chizik yunalishi orasidagi burchak bulib, soat 
strerlkasi yunalishi buyicha 0°dan 360°gacha ulchanadi. 
Direrktsiery burchak-  tugri burchakli koordinata abstsissa ukining shimol tomoni bilan chizik 
yunalishi orasidagi burchakdir. Direrktsiery burchak xam soat strerlkasi yunalishi buyicha 0° 360° 
gacha ulchanadi. 
Xakikiy azimut bilan magnit azimuti bir- biridan magnit strerlkasining ogish burchagiga fark kiladi, bu 
burchak ( (bertta) xarfi bilan berlgilanadi. 
Xakikiy azimut bilan direrktsiery burchak esa bir -biridan xakikiy merridian va shu nuktadan 
utkazilgan abstsissa chizigi orasida xosil bulgan burchakka fark kiladi. Bu burchakni merridianlar 
yakinlashishi burchagi deryiladi va bu burchak ( (gamma) xarfi bilan berlgilanadi. 
Kupchilik ulchash va xisoblash ishlarida azimut va direrktsiery burchak urniga rumbdan foydalaniladi. 
Rumb- merridianning shimoliy yoki janubiy tomoni bilan chizik uynalishi orasidagi burchak bulib, u 
0°dan 90°gacha xisoblanadi va tomonlari yozib kuyiladi. 
Rumb magnit merridianidan boshlanib xisoblansa - magnit rumbi, gerografik merridiandan boshlab 
xisoblansa xakikiy rumb, abstsissa ukidan boshlab xisoblansa esa direrktsiery rumb deryiladi. 
Rumb shimol va janubdan garb va sharkka tomon 0° dan 90° gacha xisoblanishi sababli, uning kaysi 
chorakda ekanligini ifodalash uchun rumb kiymatiga yunalish joylashgan chorak nomi kushib 
aytiladi. 
 
 


 
44 
Agar yunalish birinchi chorakda bulsa rumb nomi shimoli-sharkiy (III.IHIQ, ikkinchi chorakda 
bulsa janubiy - sharkiy (J-ShK) uchinchi chorakda bulganda janubi –garbiy (J.R.rb), turtinchi 
chorakda bulganda shimoli-garbiy (Sh.F) deryiladi. 
yer yuzasida xar bir chizik yunalishining tugri va 
terskari orierntirlash burchagi buladi. M: MN-
chizigining M nuktadan boshlangan yunalishining 
direrktsion burchagi (() tugri direrktsion burchak N-
nuktadan boshlangan         u yunalishning 
direrktsiery burchagi ((1) esa terskari direrktsiery 
burchakdir. xuddi shu kabi xakikiy azimut, magnit    
azimuti   va   rumb   xam   tutri   va terskari buladi. 
M: MN -chizigining tugri rumbi ch -burchakdan, terskari 
rumbi esa ch1- 
burchakdan  iborat.   Tugri  va  terskari  rumb  uzaro  
terng  bulib,   fakat ularning  nomlarigina boshkacha 
buladi xolos. 
Agar yunalishning tugri rumbi shimoli - sharkiy bulsa, bu 
yunalishning terskari rumbi janubi-  garbiy buladi va 
aksincha. 
Ma'lum bir yunalishning tugri va terskari direrktsiery burchaklari bir-biridan 180° ga fark kiladi. 
Dermak, yunalishning tugri direrktsiery burchagi ma'lum bulsa, shu yunalishning terskari direrktsiery 
burchagini topish uchun tugri direrktsiery burchakka 180° kushish yoki unda 180° ni ayrish kerrak. 
Agar chizik ung tomonga yunalgan bulsa, uning terskari direrktsiery burchagi tugri direrktsiery 
burchakka 180° kushilganiga, chap tomonga yunalgan bulsa, tugri direrktsion burchakdan 180° 
ayrilganiga terng buladi. 
Xakikiy azimut va magnit azimut burchaklarning xam terskarisi xuddi direrk sion burchagining 
terskarisini topishga uxshagan buladi. 

Download 1,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish