Termiz davlat universiteti topografiya asoslari va kartografiya



Download 1,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/114
Sana16.09.2021
Hajmi1,41 Mb.
#176049
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   114
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

KOMPAS. 
Kompas eramizdan avvalgi Sh-asrda Xitoyda ixtiro  kilingan. Xozirgi vaktda kompasdan sayyoxlar, 
uchuchvchilar, derngizchilar, turistlar razverdkachilar, geroderzist, topograf, gerograf va boshka 
mutaxassislar gorizont tomonlarini aniklashda foydalanadilar. Kompaslar xar xil tuzilgan. 
Maktab kompasi, 
Adrianov kompasi 
Tog kompasi. 
Joyda anik orierntirlashda mukammalashtirilgan konstruktsiyadagi kompaslar ishlatiladi. Bunday kompasga 
bussol deryiladi. Kompas bilan ishlashdan avval, uni terkshirib kurish kerrak, ya'ni: 
1. Kompasning magnit strerlkasi serzgir bulishi kerrak. 
2. Magnit strerlkasi tinch turgan paytda u gorizontal xolatda bulishi kerrak.. 
3. Komapasning magnitlangan.strerlkasi ekstserntrisitert xatosidan xoli bulishi kerrak, ya'ni ststrerlkaning 
shimoliy va janubiy uchlaridan olingan sanoklar bir-biridan 180°ga fark kilishi kerrak. 
4. Kompas dioptr l arning markazidan utgan terkislik limbning 0° va 180°li diamertridan utishi kerrak. Buning 
uchun biron chizikning azimuti terkshirib kurilgan bussol bilan ulchanadi. Sungra bu chizik azimuti 
terkshirilayotgan kompas bilan ulchanadi. Shunda u oldin aniklanilgan azimutga terng bulishi kerrak. Bu ikki 
azimut bir-biridan fark, kilsa, unga kollimatsiya xatosi deryiladi va bu xato ulchash natijalarida e'tiborga 
olindi, Kompaslar kutichasining (korpusining) yon tomrndan arrertir derb ataladigan kiskich bulib, kompas 
ishlatilmaganda kiskich bilan strerlkani kutarib oynaga tirab kuyiladi. Kompasning gradus bulaklari chizilgan 
xalkachasi limb derb ataladi. Andrianov kompasning kopkogi aylanadigan kilib ishlangan. Yunalishni 
nishonga olish uchun kutichaga uchburchak uyilgan va mushka urnatilgan. Ularni dioptrlar 
deryiladi.Odatda, mushkani - prerdmert dioptri, kuz bilan karaladigan dioptirni esa kuz dioptri deryiladi. 
Dioptrlar yunalishlarni anik nishonga olish uchun xizmat kiladi. Bu kompasning oynasi ustiga direrktrisa derb 
ataladigan chizik chizilgan. Direrktrisa kompas limbidan sanok olish uchun xizmat kiladi. Tog kompasidagi 
limbga yozilgan gradus kiymatlari soat strerlkasiga terskari yunalishda yozilgan. Bu kompas bilan (tog 
kompasi) yon bagirlarning kiyalik burchagini ulchash uchun uning markaziy uki atrofida aylanadigan 
strerlka urnatilgan va gradus kiymatlari yozilgan. 

Download 1,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish