Sh. E. Umidov, Z. A. Djabborov nazorat va standartlashtirishning huquqiy asoslari

2.4.
 
Mahsulot sifati va raqobatbardoshligini aniqlash, 
me’yoriy hujjatlarni ekspertizadan o‘tkazish
Belgilangan  mahsulotning  sifat  ko‘rsatkichlarining  nomenk-
laturasini  tanlash,  bu  ko‘rsatkichlarning  qiymatlarini  aniqlash 
va  ularni  asos  bo‘luvchi  qiymatlar  bilan  taqqoslashni  o‘z  ichiga 
oluvchi  ishlarning  yig‘indisi  mahsulot  sifatining  darajasini 
baholash  deb  ataladi.  Mahsulot  sifatining  darajasini  baholash 
uchun mahsulotlar ikkita turkumga bo‘linadi:
–­ foydalanishda­sarflanadigan­mahsulot;
–­ o‘z­resursini­sarflaydigan­mahsulot.
Mahsulot  sifatining  ko‘rsatkichlar  nomenklaturasini  tanlab 
olishni  asoslash  quyidagilarni  inobatga  olgan  holda  amalga 
oshiriladi:
–  mahsulotning ishlatilishidagi sharoitlari va vazifasini;
–  iste’molchilar talablarining tahlilini;
–­ mahsulot­sifatining­tavsiflanuvchi­tarkibi­va­tuzilishini;
–  sifat ko‘rsatkichlariga bo‘lgan asosiy talablarni.
Mahsulot  sifatiga  ta’sir  etuvchi  omillarni  to‘rt  toifaga  bo‘lish 
mumkin:
–  texnikaviy;
–  tashkiliy;
–  iqtisodiy;
–  ijtimoiy.
Texnikaviy omillarga uskunalarning jihozlanish, asboblarning 
hamda  nazorat  vositalarining,  texnikaviy  hujjatlarning  holati; 
dastlabki  materiallar,  yarimfabrikatlarning  sifati  va  shunga 
o‘xshashlar kiradi.

---

32
Tashkiliy  omillarga  rejalik,  bir  maromda  ishlash,  texnikaviy 
xizmat  va  uskunalarni  ta’mirlash;  materiallar,  komplektlanuvchi 
buyumlar, jihozlanishi, asboblarni texnikaviy hujjatlar va nazorat 
vositalari  bilan  ta’minlanganligi,  ishlab  chiqarish  madaniyati; 
mehnatni ilmiy asosda tashkil etish; ovqatlanish, ish vaqtida dam 
olishni tashkil etish va boshqalar kiradi.
Iqtisodiy  omillarga  mehnatga  pul  to‘lash  shakllari;  oylik 
maoshning  miqdori;  yuqori  sifatli  mahsulotni  va  ishni  moddiy 
rag‘batlantirish; mahsulotning yaroqsizligi uchun oylik maoshidan 
ushlab qolish; uning sifat darajasi; tannarxi; mahsulotning bahosi 
va shunga o‘xshashlar kiradi.
Ijtimoiy  omillarga  kadrlarni  tanlash,  joy-joyiga  qo‘yish; 
malaka  oshirishni  tashkil  qilish;  ilmiy-texnikaviy  ijodni,  ijod-
korlik  va  ixtirochilikni  tashkil  etish;  turmush  sharoitlari,  o‘zaro 
munosabatlar;  jamoadagi  psixologik  iqlim  va  tarbiyaviy  ishlar 
kiradi.