Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н


HOMILA TURLI QISMLARINING UZARO TA’SIRI



Download 18,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet57/315
Sana12.09.2021
Hajmi18,63 Mb.
#172604
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   315
Bog'liq
Gistologiya Zufarov K. 2005(1)

HOMILA TURLI QISMLARINING UZARO TA’SIRI 

 

Embrionning rivojlanish davrida homilaniig bir butunligini, bir-biriga mutanosib bo`lgan turli 

sistemalarning (turli hujayralar orasidagi o`zaro ta’sirlar, yagona qon aylanish sistemasi, gormonlar 

va  asab  sistemasining)  mavjudligini  yodda  tutish  kerak.  Homila  a’zolarining  o`zaro  ta’siri 

maydalanishning birinchi bosqichlarida paydo bo`ladi. Birinchi maydalanish natijasida paydo bo`lgan 

ikki blastomerlar bir-biriga ta’sir qiladi. Agar shu ikki blastomerlarni qizdirilgan igna bilan o`ldirib 

(Vilgelm Ru tajribalari), o`z joyida qoldirsak, bu holda sog` qolgan blastomerdan faqat organizmning 

yarimi  hosil  bo`ladi,  xolos.  Demak,  halok  bo`lgan  blastomer  bo`lishining  o`zigina  sog`  qolgan 

blastomer taqdirini belgilar ekan. 

Homila  o`sgan  sari  homila  qismlarining  o`zaro  ta’siri  kuchliroq  seziladi.  Butun  embrioial 

rivojlanishni o`zaro ta’sirlarinimg murakkab zanjiri deb aytish mumkin. Bir kurtakning hosil bo`lishi 

ikkinchi bir kurtakning rivojlanishini, u esa uchinchi kurtakning hosil bo`lishini belgilaydi va hokazo. 

Turli qismlarning o`zaro ta’siri nerv naychasining hosil bo`lishida yorkin ko`zga tashlanadi. Normal 

holatda  nerv  naychasining  hosil  bo`lishi  xorda  kurtagi  tomonidan  tormozlansa,  somitlar  esa 

stimullovchi ta’sir ko`rsatadi. Shuning uchun xorda sohasida nerv naychasi ingichka bo`lsa, somitlar 

sohasida  ancha  yo`g`on  bo`ladi.  Agar  xorda  kurtagi  rivojlanishini  xlorli  litiy  bilan  susaytirilsa,  bu 

sohadagi nerv naychasi nonormal yo`g`onlashadi. 

Organizmdan  tashqarida  joylashgan  to`qimalarni  ham  induktsiyalash  (ta’sirlash)  mumkin. 

Buning  uchun  oziqlantiruvchi  muhitga  induktordan  ajratib  olingan  makromolekulalarni  (asosan 

nukleotidlarni)  qo`shish  kerak.  Masalan,  tovuq  embrionining  orqa  miyasining  ventral  qismidan 

tayyorlangan massa mezoderma hujayralarining buyrak naychalariga aylanishini tezlashtiradi. 

Tabiiy  holatda  organizm  ichidagi  to`qimalarning  o`zaro  munosabatini  sun’iy  yo`l  bilan 

erishiladigan  induktsiya  bilan  aralashtirmaslik  kerak.  Normal  holatda  homila  turli  qismlaridagi 

moddalar  almashinuvi  farq  qiladi,  shuning  uchun  eksperimental  embriologiyada  metabolik 

gradiyentlarni o`rganishga katta ahamiyat beriladi. 

Ma’lumki,  ba’zi  hollarda  odam  yoki  hayvon  tanasida  o`smasimon  tuzilmalar  -  teratomalar 

(yunon.  teras  -  mayib-mayriq)  hosil  bo`ladi.  U  asosan  betartib  joylashgan  turli  a’zo  kurtaklaridan 

(ko`z, tish va boshqalardan) iborat. Bu holat embrional rivojlanishning buzilishi natijasida, bir a’zo 

boshqa a’zolar rivojlanishidan ajralgan holda, o`z holicha takomillashishi natijasida hosil bo`ladi. 

Yuqorida keltirilgan tajribalar homilaning har bir hujayrasi butun organizmniig o`zaro ta’sir 

doirasiga  tushib,  uni  boshqaruvchi  mexanizmlari  ta’sirida  rivojlanadi,  degan  xulosaga  olib  keladi. 

Homilaning bir qismi shu ta’sir doirasidan chiqsa, u o`zicha nonormal rivojlanishga yuz tutadi. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


 

66 



Download 18,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   315




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish