Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

IMMUNITET JARAYONLARINING MORFOLOGIK ASOSLARI 

 

Keyingi 15–20 yil ichida immunologiya fani jadal taraqqiy etdi. Faoliyati bo`yicha bir-biridan 

keskin  farq  qiluvchi  T-  va  B-  limfotsitlarning  topilishi,  immun-himoya  jarayonlarida  mikromuhit 

hujayralarining  salmoqli  roli  borligining  aniqlanishi  hamda  bu  jarayonlarni  boshqarishda  ishtirok 

etuvchi  moddalarning  ochilishi  immunitet  to`g`risidagi  tushunchalarni  tubdan  o`zgartirdi.  Klassik 

immunologiyaning asoschilari bo`lib Lui Paster va I. I. Mechnikovlar hisoblanadi. Bundan 30–40 yil 

avval  klassik  immunologiya  organizmni  faqat  har  xil  yuqumli  kasalliklarni  keltirib  chiqaruvchi 

mikroblar va viruslardan himoya qilish mexanizmlarini o`rganish bilan cheklandi. Boshqacha qilib 

aytganda, immunologiya deganda tor doiradagi infeksiya immuniteti tushunib kelindi. Hozirgi zamon 

immunologiyasi nazariy va amaliy meditsinaning barcha sohalariga taalluqlidir. Bejiz emaski, u hozir 

turli xil kasalliklarda kuza-tiladigan immunitet yetishmovchiligini (immunodefitsitlarni) aniqlash va 

davolashda,  har  xil  a’zolarni  (yurak,  buyrak,  jigar  va  boshqalarni)  ko`chirib  o`tkazishda 

(transplantatsiya  qilishda)  tug`iladigan  muammolarni  yechishda  ham  keng  qo`llanilmoqda. 

Immunologiyaning rivojlanishida –  akademik P. B. Petrov hamda jumhuriyatimiz vakili professor P. 

M.  Haitov  va  ularning  shogirdlari  qo`shgan  hissalari  juda  katta.  Immunitet  jarayonlarida  ishtirok 

etuvchi  hujayralarning  kelib  chiqishi,  tuzilishi,  faoliyati  hamda  o`zaro  muloqotda  bo`lishini 

o`rganuvchi  fan  endilikda  o`zida  gistologiya  va 

immunologiya 

elementlarini 

---

 

239 

mujassamlashtirgan bo`lib, uni immunomorfologiya deb atash rasm bo`ldi. Bu fan oldiga qo`yilgan 

asosiy  vazifalardan  biri  –  organizmda  kechadigan  immun-himoya  jarayonlarini  ta’minlaydigan 

tuzilmalarni  hujayra,  to`qima,  a’zolar  va  yagona  sistema  sohasida  tadqiq  qilishdir. 

Immunomorfologiyaning  rivojlanishiga  ittifoqimiz  olimlari  katta  hissa  qo`shmoqdalar.  Bu  o`rinda 

moskvalik  olimlar  –    akademik  M.  R.  Sapinni,  professor  N.  A.  Yurinani  va  Toshkent  meditsina 

institutining  gistologiya  kafedrasi  kollektivini  ko`rsatib  o`tish  mumkin.  Masalan,  1987  yili 

Toshkentda  chop etilgan akademik K.  A.  Zufarov  va  professor K. R. To`xtayev  qalamiga  mansub 

«Immun  sistema  a’zolari»  kitobi  immunomorfologiya  bo`yicha  ilk  asarlardan  hisoblanadi.  Ushbu 

bo`lim ko`p jihatdan ana shu kitobda berilgan dalillar asosida yozilgan.