O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi muqimiy nomidagi qo‟qo‟n davlat pedagogika instituti “Boshlang`ich ta`lim metodikasi” kafedrasi



Download 1,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/136
Sana23.02.2022
Hajmi1,42 Mb.
#171091
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   136
Bog'liq
boshlangich talim metodikasi

 
1. Шахсда мослиги 
 
Эга ва кесим бир-бири билан шахсда ҳамма вақт мос бўлади: Биз мактаб жамоат 
ишларида фаол қатнашамиз
Д и қ қ а т ! Нутқда "Ҳайрон бўласан киши" тарзидаги гаплар қўлланади. Бу гапда эга ва 
кесим шахсда мослашмаган: эга (киши) 3 -шахсда, кесим эса 2-шахсдадир. 
 
2. Сонда мослиги 
 
I. Феъл-кесим I ва II шахсда эга билан ҳамма вақт сонда мос бўлади. Биз  ѐрдам бердик
II. Кесим III шахсда эга билан ҳамма вақт сонда мослашавермайди: 
1. Кимсани билдирган III шахсдаги эга билан феъл-кесим сонда мос бўлади: Деҳқонлар 
ишни бошлаб юбордилар
2. Кўпликдаги кимсани эмас, нарса-буюмни билдирса, феъл-кесим, одатда, эга билан сонда 
мослашмай, бирликда ишлатилади: Китоблар олинди. 
3. От-кесим кўпликдаги эга билан кўпинча мослашмайди: Уйда акам, опам ва синглим
бор эди. 


4. Гапда эганинг аниқловчиси миқдор сон билан ифодаланса, кесим ва эга бирлик шаклида 
бўлади: Учта қиз  келди. 
6-§. Эга билан кесим орасида тиренинг ишлатилиши 
I. Қуйидаги ҳолатларда эга билан кесим орасига тире қўйилади:
1. Гапнинг кесими бош келишикдаги от билан ифодаланиб, боғлама ѐки кесимлик
қўшимчаси бўлмаса, эгадан кейин тире қўйилади: Тошкент – гўзал шаҳар. 
2. Гапнинг эгаси ѐки кесими ѐхуд уларнинг ҳар иккаласи ҳаракат номи билан
ифодаланса ва боғлама бўлмаса, эгадан сўнг тире қўйилади: Кулиш – умрни узайтириш 
воситаси. 
3. Гапнинг эгаси ѐки кесими бирикмалар билан ифодаланиб, тенглик, ўхшатиш, каби
маъноларни билдирса ва боғлама бўлмаса, эгадан кейин тире қўйилади: Яхши қиз – ѐқадаги 
қундуз. 
4. Эга ѐки кесим кўрсатиш олмоши ѐхуд миқдор сон билан ифодаланиб, алоҳида ажратиб 
кўрсатилса, боғлама ѐки кесимлик қўшимчаси бўлмаса, эгадан кейин тире қўйилади: Ана шу – 
менинг уйим. Уч карра уч – тўққиз.
5. Эга билан кесим бу, у, мана бу сўзлари билан ажратилган ҳолатларда тире шу сўзлардан 
олдин қўйилади: Истиқлол – бу ўзбек халқининг азалий орзуси.
II. Қуйидаги ҳолатларда эга билан кесим орасига тире қўйилмайди:
1. Эга кишилик олмоши билан ифодаланган бўлса, боғлама бўлмаса ҳам, тире қўйилмайди:
У тажрибали иқтисодчи. 
2. Кесим келишик қўшимчасини олган бўлса: Бутун умидимиз сендан.
3. Эга билан кесим ўртасида ҳам ѐрдамчи сўзи бўлса: Мен ҳам кичик пахтакор. 
4. Кесим сифат, сон (миқдор сондан ташқари), равиш билан ифодаланса: Шаҳримиз гўзал
Китоблар сони бешта. Менинг орзуларим кўп.
Д и қ қ а т ! Баъзан таъкидлаш маъносини кучайтириш учун кесимлик қўшимчаси бўлишига 
қарамай, эгадан кейин тире қўйилиши мумкин: Адабиѐт – ҳаѐтнинг инъикосидир. 

Download 1,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   136




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish