O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

 
ТАЯНЧ – ҲАРАКАТ АЪЗОЛАРИ СИСТЕМАСИ 
 
Режа: 
1. Таянч-ҳаракат системасининг вазифалари 
2. Суякларнинг тузилиши 
3. Скелетнинг ривожланиши 
4. Гавда скелети 
5. Қўл скелети 
6. Оёқ скелети 
7. Бош скелети 
Таянч сўз ва иборалар: Таянч-ҳаракат системаси, суяклар, мускуллар, 
пайлар, бўғимлар, остеон, умуртқалар, лордоз, кифоз, сколиоз. 

---

12 
Одамда ҳаракат таянч – ҳаракат системаси ёрдамида юзага чиқади, бу 
система учта таркибий қисмдан ташкил топган: 
1. 
Суяклар 
2. 
Суякларни бирлаштирувчи бойламлар 
3. 
Мускуллар билан уларнинг ёрдамчи аппаратлари. 
Таянч-ҳаракат системаси организмнинг кўп қисмини ташкил қилади 
ёки гавданинг умумий оғирлигига нисбатан 72,45 % ташкил этади. 
Мускуллар гавданинг 2/5, суяклар эса 1/5-1/7 қисмини ташкил этади. 
Суяклар тўғрисидаги таълимот
 
Скелет (ckeletos - қуритилган) – 200 дан ортиқ суяклардан ташкил 
топган бўлиб, тананинг таянчи бўлиб ҳисобланади ва пассив ҳаракат қилади. 
Скелет бир қанча алоҳида суяклардан ташкил топган бўлиб, ўзаро 
бириктирувчи тўқималар, бойламлар ва тоғайлар ёрдамида бирикиб туради. 
Скелет организмда бир неча вазифаларни бажаради. 
1. 
Таянч вазифаси юмшоқ тўқима ва аъзолар суякларнинг ўсимта, 
ғадир-будур дўмбоқчаларига бирикади. 
2. 
Ҳаракат функцияси – суяклар бир-бири билан хар-хил ричаглар 
ҳосил қилиб, бўғин орқали бирикади нерв системаси ёрдамида 
мускуллар қисқариши билан юзага келади. 
3. 
Ҳимоя функцияси-айрим суяклардан суяк канали вужудга келади. 
Масалан умуртқа поғонаси орқа мияни, калла қутиси бош мияни, 
кўкрак қафаси юрак ва ўпкани, чаноқ суяги жинсий аъзоларни 
ташқи таъсирдан ҳимоя қилади. 
4. 
Яратувчанлик функцияси – суякларнинг кўмик қисмидан қоннинг 
шакли элементлари ишлаб чиқарилади. 
5. 
Ортиқча минерал тузлар депоси ҳам ҳисобланади