Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

Ko‘piklanish  xususiyati.  Ko‘pik  –  uyali  dispers  sistema  bo‘lib,  bunda  xavo 
pufakchalari sovun pardasi bilan o‘ralgan (46-rasm). Ko‘pik uch komponentli sistema 
bo‘lib, havo-suv-sirt faol modda (SFM) dan iborat. 
 
 
46 – rasm. Ko‘pik zarrachasining tuzilishi 
 
Ko‘pik  sirt  taranglik  kamligida  paydo  bo‘ladi.  Sovunli  eritmaning  xavo-suyuqlikni 
to‘tash yuzasida mustaxkam parda hosil qilish ko‘piklanish xususiyatini belgilaydi, bu 
ko‘pikning barkarorligini ta’minlaydi. 
Bu xususiyat sovun eritmasini ko‘pik soni bilan xarakterlanadi. 
Ko‘pikning  barkarorligi  –  5  min  dan  keyin  parchalanib  ketgan  ko‘pik  xajmining 
dastlabki hajmiga nisbati bilan aniqlanadi. 
Ko‘piklanish xususiyati va ko‘pik barkarorligi sovunning tabiatiga, konsentratsiyaga, 
haroratga, elektrolit mavjudligiga bog‘liq. 
To‘yingan  yuqori  molekulali  yog‘  kislotalari  sovunlari  (S
16
,S
18
)  mayda  yacheykali, 
lekin  barqaror  ko‘pikni  hosil  qiladi.  O‘rtamolekulali  yog‘  kislotalari  sovuni  yirik 
yacheykali  ko‘pikni  hosil  qiladi.  Yuqori  molekulali  yog‘  kislotalarini  ko‘piklanish 
xususiyati qizdirilganda ortadi. 
Pastmolekulali  yog‘  kislotalari  sovuni  harorat  ortganda  ko‘piklanish  xususiyati 
kamayadi. Yuqori molekulali yog‘ kislotalarining kaliyli sovunlari natriyli sovunlarga 
qaraganda  ko‘piklanish  xususiyati  yuqori.  Aksincha,  past  molekulali  yog‘ 
kislotalarining  natriyli  sovuni  kaliyli  sovunga  nisbatan  yaxshi  ko‘piklanish 
xususiyatiga ega.