Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi

.
 0,00072=0,8157. 
(1.13) formuladan o’rtacha issiqlik sig’imini aniqlaymiz.  
S
o’r
= 1,444+0,00371 
.
 105(2,1-0,8157) =1,97 kJ/(kg 
.
 K). 

---

164 
 
Misol  1.18.    Suyuq  benzin  frakstiyasi  zichligi  (
15
15

=0,743)  va  uning  bug’larini 
100 
0
S temperaturadagi issiqlik sig’imi topilsin.  
Echish.  (1.12) formuladan suyuq faza issiqlik sig’imini topamiz. 
)
/(
35
,
2
)
00373
,
0
762
,
0
(
743
,
0
1
К
кг
кЖ
С




 
(1.14) formuladan bug’larni issiqlik sig’imini aniqlaymiz. 
).
/(
86
,
1
)
211
373
8
,
1
(
1541
743
,
0
4
К
кг
кЖ
С
буг






 
Neft  maxsulotlari  aralashmasi  issiqlik  sig’imi  additivlik  qoidasiga  ko’ra 
hisoblanadi: 
i
i
ар
x
c
Xn
Cn
Х
С
Х
С
С






...
2
2
1
1
. 
 
 
 
 
5-mavzu.  Gazsimon yoqilg’ilarning fizik – kimyoviy xususiyatlari va 
ularning tarkibini hisoblash. 
  
Gaz  aralashmalarining  umumiy  xususiyatlari.  Suyuqlik  molekulalari  bilan 
gaz molekulalari o’z o’lchamlariga karaganda bir – biridan o’lchovsiz katta masofada 
chiqarib  taqqoslanadi.  Bu  bu  esa  gazlarni  ba’zi  o’zgacha  xususiyatlari  bilan  bog’liq 
buladi,  masalan,  gaz  xajmini  sikilishi  sezilarli  uzgarishiga  kura  ma’lum  darajada 
temperatura va bosim ortishidir. Gaz ko’rinishdagi moddalar xatti – harakati gazlarni 
kinetik  nazariyasini  to’liq  etarlicha  izohlaydi.  Uning  asosini  Boyl  –  Mariott;  Gey  – 
Lyuksak  va  Sharl  gazlarni  holat  qonunlari    tashkil  etadi.  [10]  Bu  qonunlar 
birlashtirilib  Mendeleev  –  Klapeyron  tenglamasi  (qonuni)  ko’rinishida  ifodalanishi 
mumkin: 
PV=NRT.                                                                                              (2.1) 
Bu  erda  R  –  universal  gaz  doimiysi,  qiymati  qaysi  birliklar  sistemasida 
tanlanishiga bog’liq. 
Shunga ko’ra Cu da qaerga bosim paskalda, hajm – metr kubda va temperatura – 
kelvinda bo’lsa, bir mol uchun R=8,314 J/(mol 
.
 K) ga tengdir. 
Gaz aralashmasi komponentlarning porstial bosimi Pi bilan sistemasini umumiy 
bosimi orasidagi bog’liqlik Dalton qonuni orqali o’rnatiladi. 
Pi
n
P
P
P
P






...
2
1
. 
   
 
Bu erda      
'
i
PV
Pi 
 
Raul qonuniga muvofiq muvozanat shartiga kura quyidagicha yozish mumkin:  
1
'
'
2
'
2
1
'
...
H
i
Hn
n
H
H
i
P
X
P
X
P
X
P
X
P






 
yoki (1.10. tenglamasiga qarang) 
'
'
1
i
i
H
PY
X
P


 
Yuqorida keltirilgan qonunlar ideal gazlar uchun to’la haqqoniydir. Uglevodorod 
saklovchi  gazlar  va  neft  bug’larini  ideal  gazlarga  yaqin  deb  olib,  ayniksa  uncha 
yukori  bulmagan  bosimlarda  xisoblash  mumkin.    Xisoblashlarda  yukoridagi 
qonunlarni hammasidan foydalanishga ruxsat etiladi.  

---

165 
 
Esalatamizki,  gazlarni  tadbiq  etishda  normal  va  standart  shartlar    amal  qiladi, 
unda bir va xuddi o’sha bosimda (101,3 kPa) faqat temperaturasi (standart va normal 
shartlar uchun 273 K va 293 K mos keladi) bilan farqlanadi. Gaz holatini tavsiflovchi 
parametrlar  normal  sharoitda  O(V
o
,R
o,
T
o
)  indeksga  ega,  standart  sharoitda  esa  –  20 
(V
20
,R
20,
T
20
).  Gaz  hajmini  normal  yoki  standart  sharoitda  o’tkazish  quyidagi 
formulalar yordamida  oson amalga oshiriladi:  
0
20
293
;
TP
P
V
V
TP
P
T
V
V
o
o
o


 
Misol 2.1. Ballonda 20 
0
S  temperatura  va  3