Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi

SOVITISH SUYUQLIKLARI  
 
Sovitish suyuqliklari. 
Ichki  yonuv  dvigatellari  havo  yoki  suyuqlik  bilan  sovitiladi.  Dvigatel 
ishlayotganda  sovituvchi  suyuqlik  harorati  85-90
0
C  ga,  ba’zan  105-110
0
C  ga  etadi. 
Bu suyuqliklarga quyidagi talablar qo’yiladi: 
-  qaynash  harorati  sovitish  tizimidagi  eng  yuqori  haroratdan  15-20
0
C  yuqori 
bo’lishi kerak; 
- qotish harorati havoning haroratidan 5-10
0
C past bo’lishi kerak; 
- metall detallarni korroziyalamasligi kerak; 
- suyuqliklar arzon, etarli, yong’in chiqish jihatidan xavfsiz bo’lishi kerak. 
Sovitish  tizimida  suvdan  va  antifrizdan  foydalaniladi.  Suv  issiqlikni  yaxshi 
o’tkazadi, issiqlik sig’imi katta, qovushqoqligi past bo’lib, ishlatishga qulay. 
Suvning  umumiy  qattiqligi  deganda  undagi  kaltsiy  va  magniy  tuzlarining 
umumiy  miqdori  tushuniladi.  Suv  qaynaganda  kaltsiy  va  magniy  tuzlari 
cho’kmasdan,  eritmada  qoladi.  Agar  suvdagi  tuzlar  3,0  mG-ekvivalentlardan 
oshmasa,  bu  suv  yumshoq  hisoblanadi.  Tarkibida  6,0mG-ekvivalentdan  ortiq  tuzlar 
bo’lgan suv qattiq  hisoblanadi. Qattiq suvni  yumshoq suvdan  unda sovun ko’pirtirib 
aniqlash mumkin. 

---

142 
 
Suvni  yumshatishning  eng  oddiy  usuli,  uni  15-20  minut  davomida 
qaynatishdir. 
1l suvni tarkibida 20,04 mG kaltsiy va 12,16 magniy tuzlari bo’lsa bu suvning 
qattiqligi 1 mG ekvivalentga teng deyiladi. 
Past  haroratda  muzlaydigan  sovitish  suyuqliklarga  antifrizlar  kiradi.  Bu 
suyuqlik etilenglikol va suvning aralashmasidan (muzlaydi) hosil bo’ladi. 
Etilenglikol  -  ikki  atomli  spirt  CH
2
ON-CH
2
ON  bo’lib,  rangsiz  tiniq  suyuqlik. 
U suv, spirt va atsetonda yaxshi aralashadi va neft maxsulotlarida erimaydi. 
Suv 0
0
C da, etilenglikol - 11,5
0
C da muzlaydi. 
33,3%    suv    va  66,7%  etilenglikoldan  iborat  aralashmaning  qotish  harorati  -
70
0
C ga teng. 
 
 
16-rasm. Etilenglikol va suvning muzlash harorati.