O’qituvchi Talaba 1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish

Internetda  xulqiy qoidalar 
Internetning  tugalmas  zaxiralaridan  foydalanayotib,  uni  faqatgina  ma’lum  pullik  xizmatlar 
taqdim qiladigan, tijorat tarmoqlaridan farq qilishini unutmang. Internet ko’p jihatdan turli xil lokal 
hisoblash tarmoqlarining birlashtirishi bilan tavsiflanib, bu tarmoqlar o’zining axborot va hisoblash 
zaxiralarining  bir  qismini  ochiq  kirishga  taqdim  qiladi.  SHuning  uchun  tarmoq  tomonidan 
xizmatlarni Internet tomonidan bepul taklif qilinishini do’stona yordam deb qarash kerak. 
Bir qancha foydalanuvchilar tarmoqga bir vaqtda kira olishi uchun, bosh qoidaga amal qilish 
kerak: zaruratsiz tarmoqni band qilmaslik. Bunda har doim sizdan eng yaqin masofada joylashgan 
zaxiralardan foydalanish kerakligi nazarda tutilishi kerak. 
Tarmoq ishiga zarar qilmaslik uchun, tizim zaxiralaridan odatda,gi ish vaqtlarida faqat ayrim 
hollardagina  foydalanish  zarur.  Bunda  soat  poyaslaridagi  farqlarni  ham  e’tiborga  olish  kerak. 
SHunday  qilib,  Internetning  do’st  hamjamiyat  a’zosi  sifatida,  yaqin  joydagi  manbaalardan  ish 
vaqtidan  tashqari  vaqtlarda  foydalanishingiz  kerak.  O’z-o’zidan  ma’lumki,  har  bir  tizim  va  uning 
zaxiralari  o’zining  afzalliklariga  ega  bo’lib  ulardan  zarurat  tug’ilganda  foydalanishingiz  mumkin. 
Lekin,  Internetni  bekorchi  ma’lumotlar  uzatish  bilan  band  qilmaslik  uchun  shuni  esdan 
chiqarmaslik  kerakki,  ma’lum  dastur  yoki  kerakli  ma’lumotni  ko’pincha  boshqa  mamlakatlardan 
qidirib o’tirmasdan o’z mintaqangizdan ham olishingiz mumkin. 
Ma’lumki,  Internetdan  foydalanishda  makon  va  vaqt  hech  qanday  rolь  o’ynamaydi,  buning 
mazmuni  shundaki,  turli  mintaqalarda  joylashgan  odamlarning  bir  vaqtda  fikrlar  almashuviga 
masofa  to’sqinlik  qilmaydi.  Internet  virtual  hamjamiyat  yaratib,  unda  na  faqat  jug’rofik  uzoqligi, 
hatto  har  xil  madaniyat  orasidagi  farq  tugatiladi.  Siz  kerakli  mavzuni  butun  dunyo  vakillari  bilan 
bemalol muhokama qilish imkoniyatiga egasiz. 
SHu  bilan  birga,  fikr  almashuvning  bunday  chegarasizligi,  Internet  kommunikatsiyasi 
xususiyatlarini e’tiborga olinmasa, ma’lum muammolarni keltirib chiqaradi. 
Agar  siz  o’z  xabaringizni  Internet  orqali  jo’natadigan  bo’lsangiz,  qancha  odam  uni  olishini 
nazorat  qilib  bo’lmaydi.  Bu  odamlarni  madaniy,  diniy  yoki  siyosiy  dunyoqarashlari  haqida  ham 
aniqroq bir nima deyaolmaysiz. 

---

 
211 
Internet bilan muloqotning yana bir muhim holati shundaki, siz muloqot qilayotgan kishilarni 
ko’pchiligini shaxsan tanimaysiz. 
Internet orqali olamga sayoxat qilayotib, siz har doim uyda kompьyuteringiz oldida bo’lasiz. 
SHuning  uchun  Internet  va  unga  ulangan  kompьyuterlarni  dunyoni  o’rganish  uchun  yordamchi 
vositalar  sifatida  qarash  mumkin.  Lekin  shuni  esdan  chiqarmaslik  kerakki,  siz  har  safar  har  xil 
odamlar bilan muloqot qilasiz. Internet orqali muloqotning yana bir cheklanishi u orqali mimika va 
so’z ohangini uzatish qiyinligidir. 
Mimika va so’z ohangini o’rniga Internetda maxsus simvollar ishlatilib, ularni “rojitsa” ham 
deyiladi. Ular uch yoki undan ko’proq simvollarni tuzilgan bo’lib,  boshi egilsa, odamchani yuzidek 
ko’rinadi.  Masalan  :-)  simvolar  ketma-ketligini  iljayotgan  yuz  deb  hisoblash  mumkin  (:-  ni 
qiymati). 
Emotsiyalarni  ifodalash  belgilari  elektron  pochtada  shunchalik  ommobop  bo’lib  ketdiki, 
hozirgi paytda juda ko’pchilikni tashkil qiladi. 
Internet  foydalanuvchilarining  ko’pchiligiga  tarmoqda  qanday  faoliyatga  mumkinligi  ruxsat 
berilgani,  va  axborotlar  uzatishda  cheklovlar  bormi?    Yo’qligi  noaniq.  Bunday  savollarga  javob 
berish qiyin. 
Bob  bo’yicha  shuni  aytish  joizki,  lokal  va  global  tarmoqning  bir–biridan  aloqa  yo’llarining 
sifatli  va  masofa  uzunligi,  ma’lumotlarni  uzatish usullari,  ma’lumotlar  almashtirish  tezligi  xizmat 
turlari bilan farq qiladi. 
Lokal  va  global  tarmoqlarni  birlashtirishda  optotolali  aloqa  yo’llari  bo’yicha  ma’lumotlarni 
uzatish  raqamli  platformada  bajariladi.  Global  tarmoq  xizmatlarini  quyidagi  sinflarga  bo’lish 
mumkin.  Interaktiv,  to’g’ri  murojaat  qilish,  keyinchalik  o’qishga  mo’ljallangan  xizmatlar.  Global 
tarmoqning to’rtta korporativ, tashkilotlar, umummillatli, umumxalq turlari mavjud.