O‘zbekiston tarixini davrlashtirish masalasi. Formatsion yondashuv, mintaqalarning

123-savol: Mustaqil O‘zbekistonda milliy istiqlol g‘oyasi va mafkuraviy masalalar. (milliy manfaatlar, 
ma'naviy qadriyatlar, tiklanish) 
Mustaqillik yillarida ma’naviy va ma’rifiy hayot. (Ma'naviy qadriyatlar, milliy o'ziga xoslik, mafkura) 
Mustaqillik yillarida ma’naviy qadriyatlar va milliy o‘zlikning tiklanishi.  
Mustaqillikni amalga oshirish va mustahkamlash sharoitida ma’naviy qadriyatlarni  
tiklash va o‘zlikni anglashga alohida e’tibor berildi.   
Xalqning madaniy qadriyatlari, ma’naviy merosi ming yillar davomida sharq xalqlari  
uchun  qudratli  ma’naviyat  manbai  bo‘lib  xizmat  qildi.  Uzoq  vaqt  davom  etgan  qattiq  
mafkuraviy tazyiqqa qaramay, O‘zbekiston xalqi avloddan avlodga o‘tib kelgan o‘z tarixiy  
va madaniy qadriyatlarini hamda o‘ziga xos an’analarini saqlab qolishga muvaffaq bo‘ldi.  
Biroq, shuni ham ta’kidlash kerakki, ma’naviy qadriyatlarni hamda xalq uchun muqaddas  
bo‘lgan  diniy  qadriyatlar  va  an’analarni  qaytadan  tiklash,  o‘zligimizni  anglash  ancha  
murakkab sharoitda eski imperiya tuzumi barbod bo‘lgan va yangi ijtimoiy munosabatlar  

---

qaror topayotgan sharoitda yuz berdi. O‘sha davrda jangari millatchilik, diniy ekstremistik  
ruhdagi  xatti-harakatlar,  ayrim  siyosiylashgan  guruhlarning  naqadar  tajovuzkorona  
nafratlari ko‘chaygan edi. Shu bilan birga o‘tmish qadriyatlarini, an’analarini va turmush  
tarzini betartib ravishda, orqa-ketini o‘ylamay qayta tiklash va boshqa keskinlikka, hozirgi  
davrni  qabul  qilmaslikka,  jamiyatni  yangilash  zaruriyatini  inkor  etishga  olib  kelishi  
mumkin  edi.  Bunday  vaziyatni  hisobga  olgan  mustaqil  O‘zbekiston  davlati,  ma’naviy  
tiklanishning  ijobiy  bunyodkorlik  mohiyatini  kuchaytirishga  qaratilgan,  bir-birini  
to‘ldiradigan siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy dasturlarni ishlab chiqdi va amalga oshirdi. Ushbu  dasturda  
o‘tmish  qadriyatlarimizni  tiklashda  umuminsoniy  qadriyatlarni  
boyitadigan  hamda  jamiyatimizni  demokratiyalash  va  yangilash  talablariga  javob  
beradigan, axloq jihatdan ahamiyatli an’analarni, urf-odatlarni tanlab olishga asoslandi.  
Xalqimiz  adolat,  milliy  iftixor,  tenglik,  ahil  qo‘shnichilik,  do‘stlik,  insonparvarlikning  
nozik kurtaklarini asrlar osha avaylab-asrab kelmoqda. O‘zbekistonni yangilashning oliy  
maqsadi ana shu an’analarni qayta tiklash, ularga yangi mazmun bag‘ishlash, zaminimizda  
tinchlik va demokratiyani, farovonlik, madaniyat, vijdon erkinligi va har bir kishini kamol  
toptirishga erishish uchun shart-sharoitlar yaratishdir.   
Ma’naviy qadriyatlarni tiklashda milliy o‘zlikni anglash jarayonida xalqimiz istiqlol  
tufayli,  siyosiy  davlat  mustaqilligini  qo‘lga  kiritdi,  o‘z  taqdirini  o‘zi  belgilashning  
chinakam  egasi  bo‘ldi,  o‘zining  ma’naviy  tarixiy  ildizlarini  o‘rganish  imkoniyatiga  
muyassar bo‘ldi.   
Xalqning,  o‘lkaning,  davlatimizning,  hududining  holisona  tarixini  tiklash  o‘zlikni  
anglashda, milliy iftixorni tiklashda g‘oyat muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Tarix millatning  
haqiqiy  tarbiyachisiga  aylanib  bormoqda.  Buyuk  ajdodlarimizning  ishlari  va  tajribalari  
tarixiy xotiramizni jonlantirib, yangi fuqarolik ongini shakllantirmoqda, axloqiy tarbiya va  
ibrat  manbaiga  aylanmoqda.  Milliy  qadriyatimiz  rivojiga  ulkan  hissa  qo‘shgan  buyuk  
ajdodlarimizning madaniy meroslariga e’tiborni qaratildi. Markaziy Osiyo tarixida siyosiy  
aql-idrok bilan ma’naviy jasoratni, diniy dunyoqarash bilan qomusiy bilimdonlikni o‘zida  
mujassam etgan buyuk arboblar ko‘p bo‘lgan.   
Ma’naviy  meros  nima,  uning  tiklanishi  nimalarda  namoyon  bo‘lmoqda?  
Xalqimizning etnik madaniy va diniy qadpiyatlapini tiklanishi, ma’naviy uyg‘onishining  
yana bir bitmas tugamas manbai bo‘ldi. Ming yillar davomida Markaziy Osiyo g‘oyat  
xilma-xil dinlar, madaniyatlar va turmush tarzlari va tinch-totuv yashagan markaz bo‘lib  
kelgan.   
O‘zbek  xalqi  ruhining  tiklanishi,  millatning  ma’naviy-axloqiy  g‘oyalarining  

---

shakllanishi chuqur milliylik bilan umuminsoniylik chambarchas bo‘lgan hodisadir.   
 Ma’naviy  qadriyatlarning  tiklanishida  oila  va  qarindoshlik  munosabatlari  odobini