R yunusov, K. Umarov, B. Karimov

Tuproqning namligi. Tuproq yoqqan yog‘in-sochin va 
sug‘orish hisobidan namga to‘yinadi. R.R.Shreder nomli insti-
tut kuzatishla riga ko‘ra, yil bo‘yi yoqqan yog‘inning taxminan 
69,2 foizi bog‘ qator oralariga tushadi. hatto oktabr, noyabr 
oylarida daraxt barglari siy raklashib qolganiga qaramay at-
mosferadan yoqqan yog‘inning 11,1 foizdan 55,5 foizgachasi ni 
daraxt shox-shabbalari olib qoladi. O‘suv davrida barglari qa-
lin joylashgan daraxtlar yoqqan yog‘inning yanada ko‘proq qis-
mini shox-shabba tagiga o‘tkazmay o‘zida olib qoladi. Yilning 
qurg‘oqchilik davrida yoqqan ozgina yomg‘ir tuproq qat lamiga 
o‘tmay, balki daraxt barglari va tuproq yuzasida bug‘lanib ket-
adi. Bahorda yoqqan yomg‘irning ham anchagina qismi daraxt 

---

92
shox-shabbasida ushlanib qoladi va bug‘lanib keta di. Yoqqan 
yomg‘ir tuproq namini oshiradi. Bog‘ tuprog‘ining namligiga 
qarab (sug‘orilmasdan) to‘rt davrga bo‘linadi: birinchi davr 
– ho‘l, tuproqning 100 sm li qatlamidagi o‘rtacha namligi tu-
proqning absolyut quruq vazniga nisbatan 19,7–21,2 foizni 
tashkil etadi (yanvardan aprel oxirigacha). Ikkinchi davr – 
tuproq quriy boshlaydi (aprel oxiridan iyulning ikkinchi o‘n 
kunligigacha) va tuproqning namligi 18,3–12,6 foiz bo‘ladi. 
Uchinchi davr – qurg‘oqchilik (iyulning ikkinchi o‘n kunligi-
dan noyabrning ikkinchi o‘n kunligigacha) davrida tuproqning 
namligi 9,0–9,6 foiz bo‘ladi. To‘rtinchi davr – tuproqning nami 
osha boshlab 10,9– 17,2 foizga yetadi (noyabr–de  kabr) . Ay-
rim yillarda, yog‘ingarchilik miqdori va muddatlariga qarab 
bu raqamlar o‘zgarishi mumkin (A. Ribakov, S. Ostrouxova, 
1981).
Iyul, avgust, sentabrda tuproqning namligi 7,9–9,5 foizga-
cha kamayib, eng past darajaga (6,5 foizga – ikki karra gigros-
kopiklikka) yetadi. Bu vaqtda meva daraxtlari, ayniqsa suvtalab 
bo‘ladi.