P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

25-rasm. 

Nurlarning sinishi:

  1  — normal 

ko'radiganlarda;  2  — uzoqdan  yaxshi 

ko'ra  olmaydiganlar;  3  — yaqindan 

yaxshi  ko'ra  olmaydiganlarda.

---

Bu hodisaning sababi shundaki,  ko'rib turgan  narsamizdan  keladigan 

nurlar  ikki  ko'zimizda  alohida  simmetriya  bo'lib  barobar  aks  etadi.  Bir 

narsani  ikki  ko'z  bilan  ko'rish  shu  narsadan  keladigan  nurlarning  ko'z 

to'r pardasidagi alohida mos nuqtalarga tushishi yoki mos emas nuqtalar- 

ga  to'g'ri  kelishiga  bog'liqdir.  Ko'z  soqqalarining  to'r  pardalarida  sariq 

dog'dan teng baravar uzoqlikdagi  nuqtalami  mos  (yoki  identik)  nuqtalar 

deyiladi.  Idrok  qilinayotgan  narsadan  aks  etgan  nurlar  xuddi  shu  mos 

nuqtalarga to'g'ri  kelsa,  narsa bitta bo'lib ko'rinadi.  Masalan,  26-rasmda 

ko'rsatilganidek,  1,  2,  3  raqamlari  bilan  belgilangan  nuqtalar  ko'zdan 

teng-baravar uzoqlikda bo'lib, bu nuqtalar ko'z to'r pardasining mos nuq- 

talarida aks etadi.  Bu nuqtalarning har biri  ko'zimizga  bitta  nuqta bo'lib 

ko'rinadi.  Mos  nuqtalarning  xususiyati  shuki,  agar  bu  nuqtalar  ayni  bir 

vaqtda baravar  qo'zg'alsa,  narsaning surati  bitta bo'lib,  to'g'ri  aks etadi.

To'r pardasining sariq dog'iga nisbatan har xil uzoqlikdagi nuqtalarini 

mos  emas  nuqtalar  deb  ataladi.  Ma’lum  bir  narsaning  surati  shu  mos 

emas nuqtalarga to'g'ri  kelsa, bitta narsa ikkita bo'lib ko'rinadi.  Masalan, 

o'sha 26-rasmda ko'rsatilgan, ko'zdan uzoqligi baravar bo'lmagan A va В 

nuqtalari  ko'z  to'r pardalarining  mos  emas  nuqtalariga tushadi;  binoba- 

rin,  A bilan  В  narsaning  har biri  ko'zimizga  ikkitadan  bo'lib  ko'rinadi.

Agar  biz  ikkita  narsa,  masalan,  qalam  va  ruchka  olib,  ularni  bir- 

biridan  20—30  sm  va  ko'zimizdan  ham  30  sm  uzoqlikda  ushlab  turib, 

awalo qalamga  tikilsak,  u  bitta  bo'lib ko'rinadi,  uning  orqasidagi  ruchka

esa ayni vaqtda ikkita bo'lib ko'rinadi, 

p 

chunki  ruchkaning  surati  xuddi  ikki

ko'zimizning  to'r  pardasidagi  mos 

emas nuqtalariga tushgan bo'ladi. Va, 

aksincha, orqasidagi ruchkaning o'ziga 

tikilib qarasak,  ayni vaqtda qalam  ik­

kita  bo'lib  ko'rinadi.

Biz  fazo  munosabatlarini  ikki 

ko'zimiz bilan (binokulyar ko'rish yo'li 

bilan) mukammalroq va aniqroq idrok 

qilamiz.  Masalan,  uchinchi  o'lchovni 

binokulyar aniqroq idrok qilamiz.  Bu­

ning isboti uchun quyidagi sodda tajri- 

bani  qilib  ko'rish  mumkin.  Agar  oq- 

langan  devor  oldida  oq  ip  tortsak  va 

uning ilinib turgan joylarini ko'rmasak, 

bir ko'zimizni  yumib turib  ipga  qara- 

ganimizda bir ip bilan  devor orasidagi 

masofani  belgilashga ojizlik qilamiz.

26-rasm. 

lkkala  ко ‘z pardasida 

nuqtalarning  mos  va  nomoslik 

sxemasi.

---