Muqaddima

KATTA YARIM SHARLAR PO’STLOG’I 
 
     Miya po'stlog'i MNT ning filogenetik eng yosh qismi. Po'stloq kul rang modda bo'lib, 
miyaning quyi  qismlaridagi oq  moddano qoplab  turadi. Miya po'stlogining  yuzasi 2200 
sm
2
, qalinligi 1,3-4,5 mm, umumiy hajmi 600 sm
3
. Undagi neyronlar soni taxminan 10
9
-
10
10
. Po‘stloqdagi glial hujayralar soni neyronlar sonidan 5-6 marta ko‘p. 

---

 
 
79 
 
     Po‘stloqda  qadimiy,  eski  va  yangi  qismlar  (po‘stloqlar)  tafovut  qilinadi.  Qadimiy 
po‘stloqqa  hidlov  miya,  eski  po‘stloqqa  gippokamp  kiradi.  Qolgan  sohalar  yangi 
po‘stloqni tashkil qiladi. 
     Po‘stloqni  tashkil  qiluvchi  neyronlar  olti  qavat  joylashgan:  1)  molekulyar  qavat,  2) 
tashqi  donali  qavat,  3)  piramida  qavat,  4)  ichki  danali  qavat,  5)  gigant  piramidal 
hujayralar (Bes hujayralari ) qavati, 6) multiform qavat. 
     Po‘stloq  hamma  qismining  neyron  tuzilishida  umumiylik  bo`lgani  bilan  neyronlar 
soni va oichovida, qavatlardagi tolalar yo‘nalishi va tarqalishida anchagina farq bor. Shu 
asosda bosh miya po‘stlog‘ining ―haritasi‖ tuziilgan. Bu haritada 52 soha ajratilgan. 
     Faoliyatiga  ko‘ra  bir  biridan  farq  qiladigan  miya  po‘stlog‘idagi  sohalar  assotsiativ, 
komissural  va  boshqa  tolalar  yordamida  o‘zaro  aloqdor.  Assotsiativ  tolalar  o‘z  yarim 
sharlarining  uzoq  va  yaqin  sohalarini  bog;lasa,  komissural  tolalar  ikkala  yarim  sharlar 
o‘rtasida aloqa o‘tkazadi. Komissural tolalarning deyarli hammasi qadoqsimon tanadan 
o‘tgan.  Po‘stloqdan  pastga  tushib,  uni  po‘stloq  osti  tuzilmalariga  bog‘laydigan  tolalar 
proyeksion tolalar bo‘ylab efferent impulslarni o‘tkazadi. 
     Afferent tolalarga assotsiativ va komissural tolalardan tashqari talarno-kortikal tolalar 
kiradi. 
     Harakatlarni  boshqarishda  po‘stloqning  muayyan  sohalari  ishtirok  etadi.  Bu  sohalar 
motor po‘stloqni tashkil qiladi. 
     Talamus  yadrolari  orqali  boshqa  sohalarga  afferent  impulslar  o‘tadi.  Ular 
po‘stloqning sensor sohalaridir. 
     Faoliy  ahamiyati  noaniq  bo`lgan  sohalar  ham  bor.  Masalan,  miyaning  peshona 
bo`limlarida joylashgan 9- va 12-sohalar.