Muqaddima

YURAK FAOLIYATINING GUMORAL BOSHQARILISHI 
 
     Bir  qator  bioligik  faol  moddalar,  asosan  gormonlar  va  ba‘zi  kationlar  yurak 
faoliyatining  gumoral  boshqarilishida  ishtirok  etadi.  Bunda  adrenalin  juda  muhim 
ahamiyatga  ega.  Adrenalin  buyrak  usti  bezlaridan  qonga  o‘tar  ekan,  hayajonlanish, 
jismoniy  va  ruhiy  zo‘riqish  jarayonlari  tezlashadi.  Gormon  kardiomitsitlarning  β-
adrenoretseptorlariga  ta‘sir  qilib,  hujayraning  adenilatsiklaza  fermentini  faollaydi. 
Natijada  nofaol  fosforilazani  faol  holatga  o‘tishi  uchun  zarur  bo`lgan  sAMF  hosil 
bo`lishi tezlashadi. Fosforilaza esa glikogenni glyukozaga parchalab, miokardni energiya 
manbai  bilan  ta‘minlaydi.  Bundan  tashqari,  adrenalin  ta‘sirida  membranalarning  kalsiy 
uchun o‘tkazuvchanligi oshadi. 
     Me‘da  osti  bezi  gormoni  glyukagon  ham  adenilatsiklazani  faollab,  yurakning 
qisqarishlar kuchini oshiradi. 

---

 
 
145 
 
     Yana  bir  qator  peptid  va  aminlar  (kortikosteroidlar,  angiotenzin,  serotonin)  yurakka 
musbat inotrop ta‘sir ko‘rsatadi. 
     Qalqonsimon  bez  gormonlari  simpatik  nerv  tizimining  qo‘zg‘aluvchanligini  oshirib, 
yurakning urish sonini ko‘paytiradi. 
     Yurak  atrofidagi  muhitning  ion  tarkibi  o‘zgarishi  uning  faoliyatini  sezilarli  darajada 
o‘zgartiradi.  Ajratilgan  yurak  kaliyga  boy  eritmaga  solib  qo‘yilsa,  uning 
qo‘zg‘aluvchanligi  va  o‘tkazuvchanligi  pasayadi,  tolalari  bo‘shashib,  cho‘zilib  ketadi, 
yurak diastolada to‘xtaydi. Kaliyning kamayib ketishi aritmiya paydo qiladi. 
     Kalsiy  ionlari  ko‘p  bo`lsa,  yurak  qisqarishlari  avval  kuchayadi,  keyin  esa  yurak 
sistolada to‘xtab qoladi.