ЯККА ТАРТИБДА ҚУРИЛАЁТГАН НАМУНАВИЙ УЙ-ЖОЙЛАРНИДЕВОР
КОНСТРУКЦИЯЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ИССИҚЛИК – ТЕХНИК КЎРСАТГИЧЛАРИ.
Мирзажонов М. А. доц., Б.С. Юнусов, асс., Мирзаалиев Ж.Э. магистрант.
Фарғона политехника институти.
Ҳозирги даврда дунѐ иқтисодиѐтининг асосий талабларидан бири энергия тежамкор
материаллар ва технологияларни қўллашга ўтишдир. Энергия-ни тежашда асосий эътибор
бинолар конструкцияларининг иссиқликни сақ-лаш қобилиятига қаратилиши лозим. Статик
маълумотларга кўра, қурилишга сарфланаѐтган умумий энегия миқдорининг 90% биноларни
иситишга, 8%- қурилиш материаллари ва буюмлари ишлаб чиқаришга ва 2% қурилиш ишла-
рига сарфланади[1].Шу сабабли, биноларни қуришда ишлатиладиган материаллар ва
конструкцияларнинг иссиқлик-техник кўрсатгичларини ҳисобга олиб танлаш катта аҳамиятга
эга. Масалан, турли маълумотларга кўра девор конструкциялари орқали 40 дан 60% гача
иссиқлик йўқолиши, ҳамда 1м
2
юзага самарали иссиқлик изоляцияси материалини ишлатиш ор-
қали икки килограммгача шартли ѐқилғини тежаш мумкинлиги аниқланган[2]. Ўтган йиллар
мобайнида қурилган якка тартибдаги намунавий уйлар ҳолатини ва уларнинг лойиҳаларини
таҳлил қилишда, бу масалага яхши эътибор берилмагани аниқланди. Жумладан, бу
биноларнинг девор конструкциялари анънавий ашѐ – оддий сопол ғиштдан барпо этилмоқда.
Ушбу девор конструкцияларнинг иссиқлик сақлаш қобилиятларини тахлил қилиш
мақсадида иссиқлик-техник ҳисоблар ўтказилди. Маълумки, юзаларида температуралар фарқи
бўлганда қурилиш материал-ларининг иссиқлик ташиш жараѐни иссиқлик ўтказувчанлик
дейилади ва иссиқлик ўтказувчанлик коэффиценти (λ, Вт/(м ∙
0
С) билан тавсифланади.
Иссиқлик ўтказувчанлик коэффиценти қуйидаги формула орқали ҳисобланади:
λ
= δ/R
0
, Вт/м
0
С
бу ерда, δ – материал қалинлиги, м; R
0
– материалнинг термик қаршилиги, м
2
∙
0
С/Вт.
Қурилиш конструкциясининг иссиқликни сақлаш қобилиятини уни тайѐрлашда
қўлланилган материалларнинг термик қаршилиги (R
0
) белгилаб беради. Термик қаршилик
қиймати қанчалик катта бўлса, материал шунчалик иссиқликни кам йўқотади. Умуман,
конструкцияни термик қаршилиги қуйидаги формула орқали ҳисоблаб чиқариладиган, талаб
этиладиган термик қаршилик ( R
т.э.
) қийматидан кам бўлмаслиги лозим.
бу ерда: t
1
-хона ичидаги ҳаво ҳарорати,
0
С; t
2
- ташқи ҳаво ҳарорати,
0
С; n - девор ташқи
юзасини ташқи ҳавога нисбатан жойлашувини ҳисобга олувчи коэффицент; Δt
H
- хонадаги ҳаво
ва девор ички юзаси ҳароратлари орасидаги фарқни меъѐрлаштирувчи температура
0
С; R
в
–
девор ички юзасини иссиқлик узатиш қаршилиги, м
2
∙
0
С/Вт.
Намунавий уйларнинг лойиҳаларида биноларнинг ташқи деворлари 75 маркадаги оддий
сопол ғиштдан 38 см. (δ
1
) қалинликда барпо этиш ва иккала юзаси 25 маркадаги қум-цементли
қурилиш қоришмаси билан 2 см. (δ
2
) қалинликда суваш кўзда
тутилган (1-расм) [3]. Амалдаги меъѐрий хужжатларга кўра [4],
t
1
= 18
0
C;t
2
= -15
0
C; λ
ғишт
= 0,81Вт/м
0
С; λ
қор
=0,93Вт/м
0
С;
R
в
= 0,115м
2
∙
0
С/Вт; Δt
H
=6
0
С.
У ҳолда девор конструкциясининг термик қаршилиги:
R
0
= δ
1
/ λ
ғишт
+ δ
2
/ λ
қор
=0,38/0,81 + 0,04/ 0,93= 0,51м
2
∙
0
С/Вт.
Талаб этиладиган термик қаршилик эса
га тенг .
Демак,
девор
конструкциясининг
термик
қаршилигиталаб этиладиган термик қаршилик қийматидан
кичик, яъни R
0
< R
т.э
ѐки 0,51 < 0,73.
Бу намунавий уйларнинг девор конструкциялари учун
танланган материаллар иссиқлик-техник меъѐрларга жавоб
бермаслигидан, уларнинг иссиқлик сақлаш қобилиятлари
камлигидан далолат беради, ҳамда девор ичида нам
1-расм.Девор конструк-
циясининг схемаси.
1-ғишт, 2- ташқи сувоқ,
3- ички сувоқ.
141
тўпланишига, музлашига ва ички юзасида сув буғларини конденсатланишига сабаб бўлади.
Ушбу салбий оқибатларни бартараф этиш учун девор конструк-циясини барпо этишда
фойланилган қурилиш материалларини иссиқликни тежамкор бошқа материалларга билан
алмаштириш тақозо этилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |