Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан ўзбекистон республикаси

3.9-расм. Экспериментал деворлар қатламларида намликнинг ўзгариш графиклари:
а - пенопласт плита хона томондан ўрнатилган экспериментал девор учун; б - пенопласт плита 
ташқари томондан ўрнатилган экспериментал девор учун 
 
Эксперимент натижаларини таҳлил қилганимизда яна бир эътиборга молик қонуният 
кўзатилди, яъни деворнинг паст қисмида (1,5-2 м баландликда) ундаги материалларнинг 
табиий квазистационар ҳолатдаги намлиги юқори қисмидаги айни шу материаллар учун 
аниқланган намлик миқдоридан абсолют қиймати жиҳатидан унча катта бўлмаса ҳам, нисбатан 
олганда 1,5...3 марта каттароқ. Бундай фарқ деворнинг ички сиртига яқин қатламларда ҳам, 
ташқи сиртига яқин қатламларида ҳам яққол сезилади. Бунинг сабаби, бизнингча, деворнинг 
пастдаги ерга яқин қисмининг эксплуатацион шароити юқоридаги қисмига нисбатан нобопроқ 
эканлиги, ѐғин-сочин ва грунт намлигининг таъсири кучлироқ эканлиги билан боғлиқ бўлса 
керак. Бино деворининг карнизига яқин қисми, бундай таъсирлардан ҳимояланганлиги сабабли, 
ундаги мувозанатдаги намлик миқдори паст қисмидагига нисбатан камроқ.
Деворнинг иссиқлик узатишга қаршилигини ошириш мақсадида хона томондан 
қўшимча иссиқлик изоляцияси қатлами ўрнатилганда ҳам, ташқи томондан ўрнатилганда ҳам 
ва бундай деворлар бир йил давомида эксплуатация қилинганда, асосий деворнинг намлик 
ҳолатида ўзгаришлар кузатилади. Лекин бу ўзгаришлар девордаги материаллар учун рухсат 
этилган намлик чегарасида содир бўлганлигини таъкидлашимиз мумкин. 
Пеноласт плита деворнинг хона томонида ўрнатилган ҳолда асосий ғишт девордаги 
намлик абсолют қийматининг ошиши энг катта бўлган қатламларда 0,034 % ни ташкил қилган 
бўлса, бу кўрсаткичнинг ўртача қиймати 0,02 % ни ташкил қилади. Буни, 2014 йил 4-7 февраль 
кунлари табиий шароитда ўтказилган тажриба-синов даврида ичкаридан ўрнатилган қўшимча 
иссиқлик изоляцияси ҳисобига асосий 
ғишт девор қисмида температуранинг 
0
0
С дан ҳам пасайиб кетиши (3-расм, 
а) ва у билан боғлиқ ҳолда сорбцион 
намликнинг ошиши билан ҳамда ички 
ҳўл сувоқ намлигининг ғишт девор 
орқали кечган диффузияси билан
изоҳлаш мумкин.
Пенопласт плита деворнинг 
ташқари томонидан ўрнатилган ҳолда 
асосий 
ғишт 
девордаги 
намлик 
абсолют қийматининг ошиши ўртача 
0,48% ни ташкил қилади. Бизнингча, 
бунинг 
сабаби 
ташқаридан 
ўрнатилган пенопласт плита устидан 
ҳўл сувоқ қатлами қилинганлиги 
билан боғлиқ бўлса керак. 
Ташқи 
сувоқ 
қатлами 
қуригунича асосий ғишт девордаги 
ичкаридан ташқарига йўналган сув буғи диффузияси секинлашганлиги, хатто тескари жараѐн 
содир бўлган бўлиши, натижада ғишт девордаги намлик миқдори кўпайиш томонга ўзгарган 
бўлиши ҳам мумкин. Афсуски, бу жараѐнни келгусида кузатиб боришнинг имконияти йўқ, 
ташқи тўсиқ конструкцияларнинг намлик ҳолати эса кўп йиллар давомида шаклланиши 
ҳаммага маълум.
3-расм. Экспериментал деворларда қишки синовлар 
пайтида температуранинг ўзгариш графиклари:
а - қўшимча иссиқлик изоляцияси қатлами хона томондан 
ўрнатилган деворда; б - қўшимча иссиқлик изоляцияси 
қатлами ташқари томондан ўрнатилган деворда.

---

35 
Ўйлаймизки, қўшимча иссиқлик изоляцияси ўрнатилган экспериментал деворларда биз 
кузатган намликнинг ошиш ходисаси вақтинчалик ходиса, Ўзбекистоннинг қуруқ иссиқ 
иқлими шароитда бу жараѐн давом этмайди. Деворларнинг энергия тежамкорлигини ошириш 
учун биз қўллаган ҳар иккала усул ҳам асосий ғишт деворнинг эксплуатацион намлик 
режимига салбий таъсир кўрсатмайди.