Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

     4-reja    ► 
 

---

88 
 
 
Bu  kategoriyalardan  biri  bo`yicha  obyektning  o`zgarishi  vizual  kontrast 
yaratadi.  Ikki  obyekt  o`rtasidagi  kontrast  qanchalik  kuchli  bo`lsa,  ularni  2  ta 
alohida o`zaro bog`liq bo`lmagan obyektlar sifatida qabul qilinadi. 
Boshqa  elementlar  “iyerarxiyasi”  butun kompozitsiya  bo`ylab  ko`z yuritadi, 
syujetga  o`z  qo`shimchalarini  kiritadi.  Har  bir  elementning  holati  ko`rayotgan 
shaxsga  yaxlit  kartinada  bu  elementning  muhimlik  darajasi  to`g`risida  axborot 
beradi. 
Sirkning  vizual  jihatdan  dominant  bo`lgan  reklama  plakatidagi  eng  qiyin 
element  –  bu  artistlar  va  sarlavhani  tasvirlashdir.  U  umumiy  kartina  yaratadi, 
ya’ni  –  shaharga  sirk  keldi.  Kamroq  darajada  dominant  bo`lgan  yangiroq 
elementlar  –  biletning  narxi  va  namoyish  ishtirokchilarning  ro`yxati.  Agar 
iyerarxiya  boshqacharoq  bo`lsa, ko`pchilik  shaharga  sirk  kelganini  tushunmagan 
bo`lar  edi.  Tartibga  solingan  iyerarxiya  nafaqat  axborotni  qabul  qilish  tartibini 
belgilaydi,  balki  sahifaning  tarqoq  elementlarini  birlashtirishga  ham  yordam 
beradi. Shunday qilib, tartib va balans tuyg`usi paydo bo`ladi. Vizual iyerarxiyasiz 
sahifaning  har  bir  elementi  foydalanuvchining 
diqqatini  tortadi,  natijada tarqoq  e’tibor yo`qoladi.U 
yoki bu elementning iyerarxiyasidagi holati siz nimani 
aytishni xohlayotganingizga bog`liq bo`ladi. 
Sahifaning 
u 
yoki 
bu 
elementi 
yukini 
kamaytiramiz.  Bu  bilan  biz  sahifani  ko`rayotgan 
shaxsning  diqqatini  jalb  qiladigan  yo`lni  belgilaymiz. 
  Vizual iyerarxiya 
(ketma-ketlik)ni to`g`ri 
tashkil etish uchun, 
ko`rish orqali qabul 
qilish prinsiplaridan 
foydalaniladi.
 

---

89 
 
Elementning  vizual  og`irligi  o`ziga  qaratilgan  ko`z  qarashning  e’tibor  darajasi 
yoki qiziqarliligi bilan o`lchanadi.  
Masalan, qizil rangli yirik sarlavha, oq fon bilan 
ko`proq  kontrast  paydo  qiladi  (och  kulrang  nuqtaga 
nisbatan).  Qizil  sarlavha  ko`proq  og`irlikka  ega, 
chunki  u  birinchi  bo`lib  qarayotgan  shaxsning 
diqqatini  jalb  qiladi.  Ammo  u  chapdagi  suratdan 
ko`ra ko`proq diqqatni ushlab tura olmaydi. 
Syujetni 
bayon 
qilish: 
vizual 
iyerarxiya. 
“Dizaynerlar  tartibsizlikka  (xaosga)  tartib  kiritish 
uchun ishlaydilar: ular g`oyani aniqroq taqdim etish 
uchun  so‘z  va  tasvirlarni  tashkil  qilish  va 
manipulyatsiya  qilish usulidan foydalanadilar. 
Djeffri Vin (Jeffery Veen), The Art and Science of Web Design. 
Biz obyektlarni vizual taqsimlashning asosiy qoidalarini (prinsiplarini) bilib 
olganimizdan keyin, umumiy boshqa vazifaga murojaat qilishimiz mumkin: ma’lum 
syujetni, xabarni taqdim qilish uchun bu prinsiplardan qanday foydalanish kerak? 
Bunday “vizual hikoya”da elementlar muhim darajaga qarab joylashtiriladi, buni 
oson  qabul  qilish  mumkin.  Dastlab,  unga  nazar  solayotgan  shaxs  eng  asosiy 
elementga  diqqatini  qaratadi,  keyin  muhimligi  kamroq  bo`lgan  elementlarga 
o`tadi.  Umumiy  syujetni  yangi  ma’lumotlar  bilan  mantiqiy  tartibda  joylashuvi 
vizual  iyerarxiya  deb  ataladi.  Aniq  vizual  iyerarxiyaga  (ketma-ketlikka)  ega 
bo`lgan  kompozitsiyada  har  bir  elementning  vizual  og`irligi  (vazn)  tasvirni 
ko`rayotgan shaxsning diqqat-e’tiborining yo`lini belgilaydi. 
Sahifadagi  har bir elementning nisbatan muhimligini e’tiborga olgan holda, 
sizning  saytingizga  tashrif  buyuruvchilar  bu  tushunchani  saytning  barcha 
sahifalariga o`tkazadilar. Agar sahifa elementlarining barchasi bir xil vizual vaznga 
ega  bo`lsa,  uni  qabul  qilishni,  elementlarning  o`xshash  va  farqli  tomonlaridan 
o`yin  tariqasida  foydalanishni  osonlashtiradi.  Amaliyotda  qo`llash:  har  qanday 
veb-sahifa  ko`plab  alohida  elementlardan  tarkib  topadi,  masalan,  navigatsiya 
Rang, shakl va fuktara 
variatsiyalari bilan 
yaratilgan turli vizual 
og`irlikka ega uchta 
obyekt.Vizual jihatdan 
dominant (ustun) 
bo`lgan elementlar 
qarayotgan shaxsning 
diqqatini birinchi bo`lib 
jalb qiladi. Ular tortish 
markazi bo`lib xizmat 
qiladi.
 

---

90 
 
menyusi (bir necha daraja), murojaat uchun axborot, izlash bloki, logotiplar, xarid 
qutisi bilan piktogramma va h.k. 
 
Bu elementlar o`z navbatida yana kichikroq elementlarga bo`linadi. 
 
 
         
 
 
 
 
Umumiy veb-sahifaning iyerarxiyasi 
quyidagicha namoyon bo`ladi: