Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

 
1922-1993 
 
Yuriy Lotmanning 
qaydicha, «matn 
yagona mazmunga 
ega va shu jihatdan 
unga yaxlit belgi 
sifatida qarash 
mumkin.
 
 
1895-1975 
Mixail Baxtin 
aytganidek, matn 
«barcha gumanitar 
fanlarning birlamchi 
manbai, boshlang‘ich 
nuqtasidir» . 
 

---

38 
 
xususiyatga  ega  ekanligini  alohida  ta’kidlaydi.  U 
matnning  mavjudligini  «harakatdagi  ma’noda»  va 
«bu  harakatning  o’zi  ma’no  yaratish  jarayoni» 
ekanligini  ko’radi.  Bart  ma’no  yaratilishining 
kontekstga  bog’liq  omillarini  qayd  etish  bilan 
cheklanib  qolmasdan,  ularning  tasnifini  ham  beradi 
va kontekstlar qatoriga matnning o’kuvchi tomonidan 
idrok  etilishi  sharoitlaridan   tashqari,  matn  mavjud 
bo’ladigan  («hayot  kechiradigan»)  ijtimoiy  muhit, 
«vaziyat» kontekstlarini ham kiritadi. 
Translingvistikaning  o‘rganish  obyekti  bo‘lgan 
badiiy  matn  bunday  qo‘shimcha,  ikkilamchi  axborot 
manbasi  bo‘layotib,  madaniy  hodisalar  safidan  o‘rin 
oladi.  Shunga  ko‘ra,  uning  o‘ziga  xos  ko’rinishda 
ifoda  topgan  va  lisoniy  hududda  qayd  etilgan,  tilshunoslikning  katta  hajmdagi 
lisoniy tuzilmalar, madaniy shakllar haqidagi fan sifatida e’tirof etilishi tabiiydir.  
Badiiy matn mazmuni tahlilida kontekstga bog‘liq omillardan tashqari, uning 
o‘quvchi tomonidan idrok etilishini ham e’tiborga olish 
lozim bo‘ladi.  
Badiiy  asarning  «yagona  ma’nosi»ni  topish  qiyin 
yoki  uning umuman  yo‘qligiga  Bart  ham  ishora  qilgan 
edi.  
Bizningcha,  olimning  ushbu  fikriga  faqat  qisman 
qo‘shilish  mumkin.  «Oxirgi  ma’no  –  cheklangan 
ma’nodir»,  deb  yozgan  edi  bir  paytlar  M.M.Baxtin. 
Badiiy  asarning  mazmuni  ma’lum  ijtimoiy,  madaniy 
muhitda o’zgacha ko’rinish olishi mumkinligini ham inkor etib bo’lmaydi.  
Ammo  har  qanday  ko’rinishdagi  mazmun  uni  ifodalovchi  birlikning 
imkoniyatlari zahirasida mavjud bo’lgandagina  faol ko’rinishni olishi mumkin. 
 
1915-1980 
Rolan Bartning 
e’tiroficha, matn – 
alohida turdagi axborot 
tashuvchi vosita, chunki u 
faqat axborot uzatish 
bilan cheklanib 
qolmasdan, balki 
tashviqot, estetik ko’ngil 
ochish hamda marosimiy 
faoliyat maqsadlari uchun 
ham xizmat qiladi.
 
Rolan Bart