|
Muammoni hal qilish. Bu usul barcha tom onlam i qanoat
lantiruvchi yechim ni topish uchun nizoni chaqiruvchi sabablarni
chuqur tahlil qilish va barchaning fikrlarini inobatga olishga asosla-
nadi. Bu usul tarafdorlari o‘z m aqsadiga b o shqalar m aqsadi orqali
251
emas, balki nizoning eng oqilona yechim ini topish evaziga erish-
ishni xohlaydilar.
Jam oaga a ’zo b o ‘lgan har bir shaxsning qalbiga y o ‘l topa
bilish rahbarning ish faoliyatida asosiy aham iyatga ega. Buni bilgan
rahbar o ‘z jam o asi ichida m ehnat jarayonida vujudga keladigan
har xil nizolarni jam o ad a jam o at tashkilotlari bilan birga, yuqori
tashkilotlarga chiqarm asdan o ‘zida hal qilishga qodir bo‘ladi.
B unday rahbar o ‘z ishini to ‘g ‘ri tashkil qiladi, jam oa oldiga
q o ‘yilgan m aqsad va reja topshiriqlarini o ‘z vaqtida m uvaffaqiyatli
bajaradi. Jam oalarda sog‘lom ruhiy iqlim yaratish uchun rahbar
quyidagilarga, y a ’ni:
• turli x o d im n in g shaxsiy fazilatlariga:
• yoshi, qobilyati, m alakasi, iste ’dodiga;
• ishchilar o ‘rtasidagi ham jihatlikka;
• o ‘zaro yordam ni bir-biri bilan cham barchas b og‘laydigan
ijtim oiy alo q a m arom iga;
• raqob at m uhitini tashkil qilinganiga;
• korx o n ad a pirovard natijalar uchun har bir xodim ning
m as’u liy at sezish tu y g ‘usini m ustahkam langanlik darajasiga;
•ja m o a a ’zolari ishining unum dorligiga;
• m otiv lash tirish darajasi kabilarga_________________________
e ’tibor berishi lozim.
H ar bir nizoli vaziyatni rahbar bosiq, hovliqm asdan hal etishi
kerak.
14.4.
S tress va uni b o sh q a rish
S tre ss — inglizcha «stress» so‘zidan olingan bo‘lib, asabiylik,
keskinlik degan m a ’nolarni anglatadi.
A sabiylik turli jism oniy va aqliy ishlar haddan oshib ketishi,
xavfli vaziy at tu g ‘ilgan paytlarda, zarur choralarni zudlik bilan
topishga m ajbur b o ‘lganda vujudga keladigan ruhiy holatdir.
Bunday holatga tushgan kishilarga nisbatan: «u asabiylashdi» deb
252
aytishadi. Shu m a’noda asabiy tushunchasi:
• saiga asabiylashaveradigan, b o ‘lar — b o ‘Im asga qizishib,
tutaqib ketadigan, zardasi tez, jizzaki kishi;
• asablarning kasalligi tufayli yuz bergan, asablarning faoliyatining
buzilganligi natijasida yuzaga kelgan xastalik;
• asablarning qo‘z g ‘alishi bilan bog‘liq holat Ganja l, baqiriq-
chaqiriq ) kabilar m a’nosida talqin qilinadi;
Kanadalak buyuk fiziolog G a n s Sels asabiylashni odam yoki
hayvon organizmining har qanday ta ’sirga o ‘ziga x os m unosib javob
deb baholaydi. U uch bosqichga bo‘linadi:
1. Boshlang‘ich ta’sirchanlik (emotsional) tu y g ‘usi (g‘alayon);
a ’zoi badandagi kuchlarning safarbarlikka tortilishi.
2.Q arshilik k o ‘rsatish bosqichi.
3.Toliqish bosqichi.
Stress — oddiy va k o ‘p uchrovchi holat. Q attiq bezovta
b o ‘lish, hayajon va uyqusizlikdan biz ham m am iz uni sezamiz.
O zgina stresslarning ziyoni b o ‘lmasligi m um kin. Shuning uchun
bir rahbar yoki xodim y o ‘l q o'yilishi mumkin b o ‘lgan va haddan
tashqari asabiylashganlik darajasini bilm og‘i lozim . N o l holatdagi
asabiylashish bo ‘lishi m um kish emas. Ya’ni asabiylashm aydigan
kishi m utlaqo y o ‘q. Tanida jo n i bor har qanday kishi u yoki bu
darajadagi asabiylik holatiga tushadi. Ammo:
H addan tashqari asabiylashishdan qochish kerak. U ning oqibati
kutilm agan noxushlikka olib keladi.
Stresga duchor bo‘lmaslik uchun xayrli ishlarni, masalan,
m ahalla, qarindosh-urug‘, ishda — ijodiy ishlarni k o ‘proq qilish
kerak. Sabr-qanoatli b o iis h , h ar qanday m ushkul vaziyatga tayyor
b o‘lish, har qanday m ushkul vaziyatga tayyor b o ‘lish, o ‘zini
chalg‘itish lozim. M ashaqqatli m ehnatni yaxshi dam bilan birga olib
borish, hech b o im a sa bir oz orom olish, tinchlanish kerak. Ishda
xushfe’l, tavozelik bo‘lish, o ‘zaro hurmat va xushm uom alali inson
b o ‘lish kerak.
253
Ish faoliyatidan qoniqm aslik stressga sabab b o ‘luvchi eng
m uhim om illardan hisoblanadi. Xodim undan nima kutilayotganligi,
bu ishni qanday qilish kerakligi va bu ish qanday baholanishini
bilsagina xotirjam ishlaydi.
Ish qobiliyati va om adsizlik inson salom atligiga qattiq ta ’sir
k o ‘rsatadi. H addan tashqari k o ‘p ish yoki beishlik ham stressga olib
keladi. B u n d ay sabablar tufayli sodir b o ‘lgan asabiylashish eng k o ‘p
tarqalgandir. Ish haddan tashqari ko‘payib ketganda bezovtalanish,
m oddiy boyliklarga nisbatan befarq b o‘lish hissiyoti kuchayadi.
X uddi shuningdek, ish bilan kam ta ’m inlangandayuqoridagi holatlar
takrorlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
