Microsoft Word ihyo ulimdan sung ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

28

Kel, do‘zaxiylar ko‘radigan dahshatlarga yaqinrokdan nazar sol, jahannam vodiylari 

va daralari xususida tafakkur et. 

Payg‘ambar alayhissalom dedilar:«Jahannamda yetmish ming vodiy, har vodiyda 

yetmish ming dara, har darada yet-mish ming ilon va chayon bor. Kofir va munofiqlar bu 

vodiyu daralarning barchasidan o‘tmaguncha, jahannamning nihoyasiga yetmaydi» (Ibn 

Koniy rivoyati).' 

Ali karramalloqu vajxahu rivoyat qiladi: «Rasuli akram shunday degan edilar: 

— «Jubbul xuzn»ga tushib qolmasligingiz uchun Allohdan panoh tilangiz. 

— «Jubbul huzn» nima? deya so‘raldi. 

— U jahannamdagi shunday vodiyki, jahannamning o‘zi har kuni yetmish marta 

undan nanoh tilaydi. Alloh taolo bu vodiyni riyokor qorilar uchun hozirlab qo‘ygandir, 

dedilar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam» (Ibn Adiy rivoyati). 

Jahannamning kengligi va u yerdagi quyilashib boruvchi vodiylarning soni dunyo 

vodiylari va undagi shahvat (dunyoviy istak) larning adadiga muvofik keladi. Bandaning 

gunohga vosita bo‘ladigan a’zosi nechta bo‘lsa, jahan-nam eshiklarining soni ham 

shunchadir. Bu edshklar ustma-ust qurilgan. Ular kuyidagi tartibda joylashgap bo‘lib, 

eng tepadagi eshikning nomi - Jahannam, Saqar, Lazzo, Xutoma, Sa’ir, Jahim va Xoviya 

deb ataladi. Hoviyaning chukurligi xuddi dunyo shahvatlari kabi tubsizdir. Shuningdek, 

dunyo hayotida bir uzv o‘zidan kattaroq boshqa uzvga borib ulangani kabi jahannamdagi 

Hoviya ham o‘zidan chukurroq Hoviyaga borib ulanaveradi. 

Abu Hurayra aytadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga edik. Daf’atan 

gumburlagan sasni eshitdik. Shunda Rasuli akram: 

— Bu nima bilasizlarmi? - so‘radilar. 

— Alloh va rasuli bilguvchiroqdir, dedik. 

— Bu yetmish yil oldin jahannamga tashlangan toshdir, hozir uning qa’riga yetdi, 

dedilar Rasuli akram» (Muslim rivoyati). 

Endi tubanlashuv pog‘onalaridagi tafovutga ham bir nazar sol. Chunki oxirat uyi 

darajot va fazilatlarga boy qarorgohdir. Zero, mana shu hayotda ham bandalar dunyoga 

muxabbat jihatidan farqlanadilar. Kimdir dunyoga mukkasitsan ketib, unga butkul g‘ark 

bo‘ladi, kimdir ma’lum chegarada to‘xtaydi, 

Shuningdek, jahannam olovi komiga tortilish darajasi ham tafovutlidir. Alloh zarra 

misqolicha zulm qilmaydi. Do‘zaxga tushgan barcha kishilarning azobi bir xil emas. Balki 

har bir do‘zaxiyning azoblanish darajasi isyo-nu gunohiga qarab ma’lum doirada 

chegaralangan. Agar azo-bi eng kam do‘zaxiyga butun dunyo to‘laligicha berilsa, azob 

shiddatiii kamaytirish uchun u o‘sha dunyoning hammasini fido qilgan bo‘lardi. 

Payg‘ambar alayhissadam aytdilar: «Qiyomat kunida do‘zax ahli tortadigai azobniig 

eng yengili - o‘tdan kavush kiyish, kavushning harorati miyani qaynatadi» (muttafa-qun 

alayh). 

Bas, shunday ekan, bu azoblarni o‘ziga yengil sanayotganlardan qanday 

ajablanmasliging mumkin?! U azoblarni o‘ziga shiddatli bilayotgan insondan esa nega 

ibratlanmaysan? Jahannam azobining shiddatidan shubhaga borayotgan bo‘lsang, qani, 

barmog‘ingni o‘tga yaqinlashtir va jahannam azobini shunga qies et. Endi bilginki, sen 

bu qiyosda adashding. Chunki, dunyo olovi jahannam oloviga o‘xshamaydi. Ammo bu 

dunyoda eng qattiq jismoniy azob o‘tning kuydirishidir. Shu azob orqali jahannam 

neligini anglag‘anday bo‘lamiz. Lekin bu anglash naqadar noqis! Agar jahannam ahli 

do‘zaxda dunyo olovini topsa, jahannam olovidan qochib, o‘zlarini dunyo oloviga urgan 

bo‘lar edilar. Xabarlarda kelishicha, dunyo olovi yetmish marta rahmat suvi bilan 

yuvilg‘anidaya so‘ng dunyo ahli toqat qiladigan darajaga yetdi (Ibn Abdulbar rivoyati). 

Payg‘ambar alayhissalom jahannam olovini shunday si-fatlaydilar: «Alloh taolo 

---

Ihyou ulumid-din. O’limdan so’ng. Imom G’azzoliy