O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

C) BNA ning majburiyat va vakolatlari 

---

 

 

111 

      

 

Hinsitonning  hokimliklari  va  viloyatlar  hisobvaraqalari  bilan  aloqadorlikda 

Konsitutsiya  boshlanishidan  oldin  BNA  ayrim  majburiyatlarni  va  vakolatli 

faoliyatlarni  Uyushma,  Davlat  va  boshqa  davlat  vakolatli  organlari  hisob 

raqamlari  bilan  aloqadorlikda  amalga  oshiradi  va  qabul  qilingan  har  qanday 

qonun Parlament nazorati ostida yoki uning yordamida tayinlanadi va BNA ayrim 

majburiyatlarni  va  vakolatli  faoliyatlarni  Uyushma,  Davlat  hisobotlari  bilan  

aloqadorlikda  Hindistonning  Umumiy  Auditorlikdan  foydalangan  holda  amalga 

oshiradi. 

Auditorlik  bayonoti    Hindistonning  Moliya  va  Umumiy  Auditorlik  Uyushma 

hisob  raqamlariga  tegishli  bayonotlarni  Prezidentga  taqdim  etadi,  Prezident 

bayonotlarni  Parlament Uyiga taqdim etishga tayyorlaydi. 

Hindistonning  Moliya  va  Umumiy  Auditorligi  mamlakat  hisob  raqamlariga 

tegishli  bayonotlarni  mamlakat  gubernatoriga  taqdim  etadi.  Mamlakat 

gubernatori bayonotlarni  mamlakat qonun chiqaruvchi organiga  taqdim etishga 

tayyorlaydi. 

D)  BNA  majburiyatlari,vakolatlari  va  servis  hizmatidagi  holati.  1971-

yildagiga 1976,1984,1987 va 1994 yillarda o’zgartirishlar kiritilgan. 

Hindistonning  Moliyaviy  va  auditorlik  ishlari  bo’yicha  funksiyasi 

Hindistonning  konsitutsiyasining  asosan  149  dan  151  gacha  bo’lgan  bo’limida 

keltirib  o’tilgan.  149-bo’limda  Hindistonning  hokimliklari  va  viloyatlar 

hisobvaraqalari bilan aloqadorlikda Konsitutsiya boshlanishidan oldin BNA ayrim 

majburiyatlarni  va  vakolatli  faoliyatlarni  Uyushma,  Davlat  va  boshqa  davlat 

vakolatli  organlari  hisobotlari  bilan  aloqadorlikda  amalga  oshiradi  va  qabul 

qilingan  har  qanday  qonun  Parlament  nazorati  ostida  yoki  uning  yordamida 

tayinlanadi  va  BNA  ayrim  majburiyatlarni  va  vakolatli  faoliyatlarni  Uyushma, 

Davlat  hisobotlari  bilan    aloqadorlikda  Hindistonning  Umumiy  Auditorlikdan 

foydalangan holda amalga oshiradi. 

---

 

 

112 

      

 

Bu o’tish dasturlari mobaynida, Moliya va Umumiy Auditorlik(BNA) ozining 

majburiyatlari  va  vakolatli  faoliyatlarini  1936  yil  Hindiston  hukumati  tomonidan  

qabul  qilingan  (Audit  va  hisobvaraqalar)  buyruq,    asosida  uyushgan  va  shtat 

hisobotlari  bilan  muvofiqlikda  bajarishni  davom  ettiradi.  Bu  buyruq  1936-yil 

Hindiston  hukumati  tomonidan  qabul  qilingan  (Audit  va  hisobvaraqalar)  buyruq, 

1971 yildan Moliyaviy va Umumiy Auditorlik (majburiyat, vakolat va servis holati) 

qonuni sifatida Parlamentda tasdiqlandi. 1971 yil 15 dekabrda kuchga kiritildi va 

1976,  1984,  1987,  1994  yil  unga  o’zgartirishlar  kiritildi.  Bu  qarorning  negizi 

konstitutsiyaning  148(3)  va  149  bo’limida  berib  o’tilgan.  Unga  ko’ra  (a)  BNA 

servisi  sohasida  ishlovchilar  uchun  oylik  maosh  va  boshqa  imkoniyatlar  va  (b) 

BNA  ning  majburiyatlari  va  vakolatlari,  Uyushma,  Davlat  va  boshqa  davlat 

vakolatli  organlari  hisobotlari  va  auditorlik  hisobotlari  bilan  aloqadorlikda 

tayinlanishi  keltirib  o’tilgan.  Davlatning  boshqa  qonunlari  BNA  ning  yoki 

vakillarining 

majburiyatlarini 

belgilamaydi 

va 

ularning 

vakolatlarini 

taqsimlamaydi.  Shu  bilan  birga  BNA  ning  majburiyat  va  vakolatlarini  Parlament 

chiqargan  qonunlar  asosida  tayinlanadi,  Davlatning  qonun  chiqaruvchi  organi 

tomonidan bu qonunlarga qisqartirish va o’zgartirish kiritilishi mumkin emas. 

E) BNA ning hisob raqamlar bilan bog’liqlikdagi majburiyatlari: 

Qonunning 10 dan 12 bo’limigacha Moliya va Umumiy Auditorlik(BNA)ning 

Uyushma,  Davlat  va  Uyushgan  Territoriyalar  qonun  chiqaruvchi  organlar  bilan 

aloqadorlikda hisobotlarni to’plash   majburiyatlarini ochib beradi. 

Bu  10-  bo’limning  1-qismida  bo’lgan  birinchi  ehtiyot  chorasi  prezidentning 

BNA  ga  u  bilan  maslahatdan  so’ng,  farmoyish  orqali,  quyidagicha  ko’rsatish 

mumkin:  

(i)  Uyushma hisob raqamlari ( bir marta yoki bosqichma-bosqich bir necha 

buyruqlar berish orqali), 

(ii)  ma’lum  bir  servis  hisobotlari  yoki  Uyushma  idoralari  hisobotlarini 

to’plash mas’uliyati bo’lganidan, yordam berish vakolatiga ega. 

---

 

 

113 

      

 

Bu  10  bo’limning    qismida  bo’lgan  ikkinchi  ehtiyot  chorasi  mamlakat 

gubernatorining  BNA  ga,  prezidentning  birinchi  maqullashi  va  BNA  bilan 

maslahatdan so’ng , farmoyish orqali, quyidagi  

(i)  Mamlakat  hisobotlari(  bir  marta  yoki  bosqichma-bosqich  bir  necha 

buyruqlar berish orqali), 

(ii) ma’lum  bir  servis  hisobotlari  yoki  Mamlakat  idoralari  hisobotlarini 

to’plash  mas’uliyati  bo’lganidan,  yordam  berish  vakolatiga  ega.  Prezidentning 

BNA  ga  u  bilan  maslahatdan  so’ng,  farmoyish  orqali,  har  qanday  toifadagi  va  

o’ziga  xos    hisobotlarni  saqlash  mas’uliyati  bo’lganidan,  yordam  berish 

vakolatiga ega. 

Prezident 1978-yil 20-iyunda nazoratchi va auditorlarni 1977-1988 yillardan 

boshlab hukumatning moliyaviy hisobotlarini tayyorlash ma’suliyatini kamaytirish 

bo’yicha qaror qabul qildi. C&AG ham Prezidentning 1989-yil 10-aprelda ishlab 

chiqilgan  qaroriga  ko’ra  1988-1989-yillardan  boshlab  Pondicherry  hududlari 

birlashmasining  maqsadlari  uchun  yillik  kirim  va  chiqim  hisobotlarini  tegishli 

qoidalar  asosida  har  yili  namoyish  qilish  tayyorgarliklari  ma’suliyatidan  ozod 

qilindi.  Prezidentning  27-iyun  1989  yildagi  qarori  va  Gao  shtati  Gubernatori 

tomonidan ishlab chiqilgan qarorga muvofiq u ham 1988-1989 yillardan boshlab 

Gao shtati maqsadlari uchun yillik kirim va chiqim hisobotlari va tegishli qoidalar 

asosida  har  yili  taqdim  etish  javobgarliklaridan  ozod  qilindi.Yuqoridagi 

hujjatlarga muvofiq Bosh auiditor va nazoratchi moliyaviy hisobotlarni tayyorlash 

majburiyatidan  ozod  qilinganligi  haqida  qayd  etilgan  lekin  u  Prezident, 

Gubernator,  Administrator  oldida  Parlament,  Shtat  qonunchiligi  asosida  hisobot 

topshirishga javobgar hisoblanadi.  

  Prezidentning ilgari qabul qilingan Bosh auditor va nazoratchi to’g’risidagi 

qaroriga  asosan  bosh  auditor  va  nazoratchi  shtatlarning  moliyaviy  hisobotlarini 

tayyorlash ma’suliyatidan ozod qilinishi talab etilgan. Bosh auditor va nazoratchi 

majburiyati  bilan  bog’liq  aktning  12  bo’limi  ular  hukumat  birlashmasiga,  shtat 

---

 

 

114 

      

 

hukumatiga  va  hududiy  birlashmaga  moliyaviy  hisobot  tayyorlashda  qonun 

chiqaruvchi organlar bilan ma’lumot berish va yordam berish bilan bog’liqdir.  

 BNAning audit bilan bog’liq vazifasi aktning 13,21,23 va 24 bo’limlarini o’z 

ichiga  oladi.  Aktning  13  bo’limi    BNA  dagi  vazifasi    Hindistonning  jamlanma 

fondidan,  har  bir  shtat  va  har  bir  qonun  chiqauvchi  organlarga  ega  bo’lgan 

hududiy  birlashmalardan  ajratiladigan  xarajatlarni  audit  qilish  va  hisobotlarda 

ko’rsatilgan  mablag’larni  qonuniy  asosda  va  murojaat  etilgan  xizmat  yoki 

maqsadlar uchun  to’g’ri taqsimlanganligi  va hukumat boshqaruviga  xarajatlarni 

mos kelishini aniqlashdir.