Гулистон давлат университети ―кимё ўҚитиш методикаси‖

Молекулляр ѐки хақиқий формулаларни чиқариш. Шу пайтга қадар 
ўқувчилар моддаларнинг сифат ҳамда миқдорий таркибига асосланиб, берилган 
формулаларни топган эдилар. Аммо бу формулалар эмпирик ѐки энг содда 
формулалар эди. Органик кимѐда айни бир энг содда формула бир неча ҳар хил 
моддани ифода этиши каби ҳоллар жуда кўп учрайди. Ўқитувчи ўқувчиларни 
молекуляр формулалар чиқариш учун фақат элементларнинг миқдорий таркибини 

---

билишнинг ўзи кифоя қилмайди, бунинг учун муайян модданинг молекуляр 
массасини ҳам билиш кераклигини таъкидлайди. Ўқувчилар молекуляр 
формулаларни топишни пухталаш учун масалалар ечтиради. 
Формулалар бўйича ва газсимон моддалар иштирок этадиган 
реакцияларнинг тенгламалари бўйича ҳисоблаш. Авагадро қонунини ва бу қонун 
билан боғлиқ бўлган назарий қоидаларни ўқувчилар масалалар ечишда татбиқ 
қиладилар. 
Ўқувчилар масалаларнинг қуйидаги турларини ечадилар: 
Формула бўйича: 
а) маълум бир масса миқдорда берилган модданинг ҳажмини; 
б) маълум бир ҳажмдаги газнинг массасини ҳисоблаб 
топадилар. 
Кимѐвий тенгламалар бўйича: 
а) берилган миқдордаги дастлабки моддадан ҳосил қилинган газнинг ҳажмини; 
б) берилган миқдордаги дастлабки моддадан ҳосил қилинган ва таркибида 
кўрсаталган миқдорда аралашмалар бўлган газнинг; 
в) маълум миқдордаги бошқа бир газ билан реакцияга киришиш учун керак 
бўладиган газнинг ҳажмини; 
г) берилган моддадан маълум бир масса миқдорда ҳосил қилиш учун керак 
бўладиган газнинг ҳажмини ҳисоблаб топадилар. 
 
Назорат саволлари: 
1. Кимѐ ўқув курсида асосий қонунлар қандай жойлашган? 
2. Кимѐнинг асосий қонунларини ўрганишда қандай умумий методик 
принципларга асосланади? 
3. Моддалар массасини сақланиш қонуни қандай ўрганилади? 
4. Таркибнинг доимийлик қонуни қандай ўрганилади? 
5. Таркибнинг доимийлик қонунига оид тестлар қандай тузилади? 
6. Моддалар массасини сақланиш қонунига доир масалалар қандай ечилади? 
7. Ўқувчилар Авогадро қонуни билан қандай танишадилар? 
8. Ўқувчилар Авогадро қонунидан кимѐ ва физика ўқув курсида қандай 
фойдаланадилар?