Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 

---

 
5 
1-Mavzu. Iqtisodiy geografiya fanining predmeti, mazmuni, maqsadi va 
vazifalari 
 
1. 
O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.Karimov.  2011-2015  yillarda          
Respublika  sanoatini  rivojlantirish  to’g’risidagi  Qarori  va  “Mustaxkam        oila  yili” 
ma’ruzalari  mohiyati. 
2. Fanni o’rganish ob’ekti va predmeti.  
3. Iqtisodiy geografiya  tushunchasi. 
4. Fanning  asosiy vazifalari. 
5. Fanning  metodologik asosi va tadqiqot usullari.   
 
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov. 2011-2015 yillarda          
Respublika sanoatini rivojlantirish to’g’risidagi Qarori va “Mustaxkam    oila 
yili” ma’ruzalari moxiyati. 
 
O’z-o’zidan  ayonki,  jahon  bozorida  kechayotgan  inqiroz  jarayonlari  o’tgan 
davrlar  mobaynida  mamlakatimiz  iqtisodiyotining  rivojlanish  ko’rsatkichlariga 
ta’sir ko’rsatmasdan qolmadi  
2010  yili  sanoat  ishlab  chiqarishi  6,3  foiz,  qishloq  xo’jaligi  mahsulotlari 
yetishtirish  6,6  foiz,  chakana  savdo  aylanmasi  16,4  foiz  va  aholiga  pullik  xizmatlar 
ko’rsatish 16,1 foizga barqaror yuqori sur’atlar bilan  o’sdi. 
Iqtisodiyotimizda  yuz  berayotgan  jiddiy  tarkibiy  va  sifat  o’zgarishlarini  birgina 
misolda,  ya’ni  2000  yilda  mamlakatimiz  yalpi  ichki  mahsulotini  shakllantirishda 
sanoat  ishlab  chiqarishining  ulushi  bor-yo’g’i  14,2  foizni  tashkil  etgan  bo’lsa,  2011 
yilda  bu ko’rsatkich 24,1 foizga  yetganini  yaqqol ko’rish mumkin.   
Sanoat  mahsuloti  umumiy  o’sishining  qariyb  70  foizini  yuqori  qo’shimcha 
qiymatga  ega  bo’lgan  tayyor  mahsulot  ishlab  chiqarishga  yo’naltirilgan  sohalar 
tashkil 
etdi. 
Bugungi 
kunda 
iqtisodiyotimizning 
lokomotiviga 
aylangan 
mashinasozlik  va  avtomobilsozlik  (12,2  foiz),  kimyo  va  neftь-kimyo  sanoati  (9,4 
foiz),  oziq-ovqat  sanoati  (13,1  foiz),  qurilish  materiallari  sanoati  (11,9  foiz), 
farmatsevtika  va mebelsozlik  (18 foiz) 2011 yilda  jadal  sur’atlar bilan  rivojlandi.   
Faoliyat  ko’rsatayotgan  korxonalarni  modernizatsiya  qilish,  texnik  va 
texnologik  qayta  jihozlash  hamda  zamonaviy,  yuksak  texnologiyalarga  asoslangan 
yangi  ishlab  chiqarishni  tashkil  etishni  tezlashtirish  borasida  faol  investitsiya 
siyosati yuritishga  alohida  e’tibor qaratilmoqda.  
2011  yilda  iqtisodiyotimizning  real  sektoriga  qariyb  2  milliard  900  million 
dollar  hajmida  xorijiy  investitsiyalar  jalb  qilindi,  ularning  78,8  foizi  to’g’ridan 
to’g’ri  xorijiy  investitsiyalardir.  Mamlakatimizda  faol  investitsiya  siyosati  olib 
borilishi  natijasida  o’nlab  zamonaviy  korxonalar  ishga  tushirildi.  Jumladan,  “Jeneral 
Motors  Pavertreyn  O’zbekiston”  qo’shma  korxonasida  yuqori  texnologiyalar 
asosida  avtomobilь  dvigatellari  ishlab  chiqarish  yo’lga  qo’yildi.  SHuningdek, 
avtomobilь  generatori  va  kompressorlari  ishlab  chiqarish  bo’yicha  quvvatlar  barpo 
etildi,  energiyani  tejaydigan  lampalar  ishlab  chiqarish  bo’yicha  uchta  loyiha  amalga 
oshirildi. SHular  qatorida  “Zenit  elektroniks”  qo’shma  korxonasida  “Samsung”  kir 
yuvish  mashinalari  ishlab  chiqarish  o’zlashtirildi.  Ayni  paytda  maishiy  gaz  plitalari, 

---

 
6 
konditsionerlar,  elektr  pilesoslar  va  bir  qancha  boshqa  mahsulotlar  ishlab  chiqarish 
yo’lga qo’yildi.  
“Muborak  gazni  qayta  ishlash  zavodi”  unitar  sho’’ba korxonasida suyultirilgan 
gaz  ishlab  chiqarish  hajmini  ko’paytirish  maqsadida  propan-butan  aralashmasi 
qurilmasining  birinchi  navbatini,  Samarqand  viloyatida  “MAN”  yuk  tashish 
mashinalari  ishlab  chiqarish  bo’yicha  yangi  majmuaning  dilerlik  markazini  bunyod 
etish ishlari  yakuniga  yetkazildi.   
Navoiy  issiqlik  elektr  stantsiyasida  bug’-gaz  qurilmasini  barpo  etish, 
O’zbekiston  —  Xitoy  gaz  quvurining  uchinchi  yo’nalishi  kabi  yirik  loyihalarni 
amalga  oshirishda qurilish-montaj  ishlari  qizg’in  pallaga  kirdi. 
Navoiy  shahridagi  erkin  industrial-iqtisodiy  zona  muvaffaqiyatli  faoliyat  yurita 
boshladi,  uning  hududida  yangi  tashkil  etilgan  korxonalarda  spidometrlar, 
avtomobillar  uchun  o’tkazgichlar,  kompressorlar,  raqamli  televizion  tyunerlar, 
energiyani  tejaydigan  lampalar,  yoritish  uskunalari,  diodli  lampalar,  modemlar, 
polietilen  va  polipropilen  quvurlar,  kosmetika  vositalari  hamda  tibbiyot  mahsulotlari 
ishlab chiqarish yo’lga qo’yildi. 
Bugungi  kunda  ko’plab  rivojlangan  va  jahon  iqtisodiyotida  yetakchi  o’rin 
tutadigan  mamlakatlar  tajribasi  shuni  so’zsiz  isbotlab  bermoqdaki, raqobatdoshlikka 
erishish  va  dunyo  bozorlariga  chiqish,  birinchi  navbatda,  iqtisodiyotni  izchil  isloh 
etish,  tarkibiy  jihatdan  o’zgartirish  va  diversifikatsiya  qilishni  chuqurlashtirish, 
yuqori 
texnologiyalarga 
asoslangan 
yangi 
korxona 
va 
ishlab 
chiqarish 
tarmoqlarining  jadal  rivojlanishini  ta’minlash,  faoliyat  ko’rsatayotgan  quvvatlarni 
modernizatsiya  qilish  va  texnik  yangilash  jarayonlarini  tezlashtirish  hisobidan 
amalga  oshirilishi  mumkin. 
Ishlab  chiqarish  hajmini  kengaytirish  va  raqobatdosh  mahsulotlarning  yangi 
turlarini  o’zlashtirish  bo’yicha  qabul  qilingan  birinchi  navbatdagi  chora-tadbirlar 
dasturiga  muvofiq,  2012  —  2016  yillarda  hisob-kitoblar  bo’yicha  qiymati  6 milliard 
200  million  dollar  bo’lgan  270  dan  ziyod  investitsiya  loyihasini,  shuningdek,  ishlab 
chiqarishni  modernizatsiya  qilish,  texnik  va  texnologik  qayta  jihozlash  bo’yicha 
tarmoq dasturlarini  amalga  oshirish ko’zda tutilmoqda.  
Iqtisodiyotimizni  diversifikatsiya  qilishni  davom  ettirishda  o’ta  muhim 
ahamiyatga  ega  bo’lgan  loyihalarni  amalga  oshirish  mo’ljallanmoqda.  Jumladan, 
Surg’il  koni  bazasida Ustyurt gaz-kimyo kompleksi, Dehqonobod kaliyli o’g’itlar va 
Qo’ng’irot  soda  zavodlarining  ikkinchi  navbatini,  sintetik  suyuq  yoqilg’i  ishlab 
chiqarish zavodini  qurish ishlari  yakunlanmoqda. 
SHuningdek,  Tollimarjon  issiqlik  elektr  stantsiyasida  ikkita  bug’-gaz 
qurilmasi,  Angren  issiqlik  elektr  stantsiyasida  yangi  energoblok  qurish,  avtomobilь 
shinalari  va  transportyor  tasmasi  ishlab  chiqarishni  yo’lga  qo’yish,  to’qimachilik 
korxonalari  quvvatlarini  yanada  kengaytirish  va  butun  texnologik  jarayonni 
takomillashtirish  bo’yicha loyihalari  amalga  oshirilmoqda.    
Korxonalarni  modernizatsiya  qilish,  texnik  va  texnologik  qayta  jihozlash 
ishlarini  amalga  oshirishda  O’zbekiston  Respublikasi  Tiklanish  va  taraqqiyot 
jamg’armasining  roli  tobora ortib bormoqda.  
Hozirgi  vaqtda  ushbu  Jamg’arma  kapitali  9  milliard  dollardan  oshib  ketdi. 
2012  yilda  Jamg’arma  mablag’lari  hisobidan  sanoat  va  ishlab  chiqarish 

---

 
7 
infratuzilmasining  yetakchi  tarmoqlarida  758  million  dollardan  ziyod  hajmdagi  29 
ta  strategik  investitsiya  loyihasini  birgalikda  moliyalash  mo’ljallangan  bo’lib,  bu 
2011 yilga  yilga  nisbatan 38,2 foizga  ko’p demakdir.  
Strategik 
ahamiyatga  molik  loyihalarning  amalga  oshirilishini  alohida 
nazoratga  olish,  loyiha-smeta  hujjatlarining  puxta  ishlanishini,  tanlov  savdolarining 
o’z  vaqtida  o’tkazilishini,  zarur  asbob-uskunalarning  yetkazib  berilishi  bo’yicha 
shartnomalar  tuzilishi  hamda  qurilish-montaj  ishlarining  belgilangan  muddatlarda 
bajarilishini  ta’minlash  maqsadida    2011  —  2015  yillarda  infratuzilmani,  transport 
va  kommunikatsiya  qurilishi  rivojlanishini  jadallashtirish  to’g’risidagi  dasturni 
qabul  qilinishi  sanoatni  rivojlantirishda  ayni  muddao  bo’ldi.  Dasturda  nazarda 
tutilgan  ushbu  loyihalarning  amalga  oshirilishini  jadallashtirishga  to’sqinlik 
qilayotgan  muammolarni  hal  etish  bo’yicha  chora-tadbirlar  qabul  qilinishini 
ta’minlash  Vazirlar  Maxkamasi  zimmasiga  yuklatilgan  bo’lib,  mas’ul  idoralar, 
tashkilotlar  tomonidan doimiy  nazorat komissiyalaari  tuzilgan.   
2012  yil  27-  fevral  kuni  Prezidentimiz  I.A.Karimov  tomonidan  “Mustahkam 
oila  yili”  Davlat  dasturi  qarorini  qabul  qilindi.  2012  –  yilni  “Mustahkam  oila  yili” 
davlat 
dasturining 
asosiy 
maqsadi 
jamiyatning 
asosi 
bo’lgan  oilalarni 
mustaxkamlash  va  rivojlantirish,  ayniqsa  yosh  oilalarni    xuquqiy  va  ijtimoiy-
iqtisodiy  manfaatlarini  himoya  qilish  hamda  qo’llab-quvvatlashni  kuchaytirish 
borasida  olib  borilayotgan  ishlarni  sifat  jihatdan  yaxshilash,  jismonnan  sog’lom,  har 
tomonlama  yetuk,  barkamol  avlodni  tarbiyalashda  oilaning  rolini  oshirish, 
mustahkam,  sog’lom  oilani  shakllantirishda  mahallalarning  mavqeini  yanada 
oshirish va rolini  kuchaytirishga  qaratilgan.   
Oila  sog’lom  ekan  –  jamiyat  mustahkam,  jamiyat  mustaxkam  ekan – mamlakat 
barqaror  degan  tamoyildan  kelib  chiqqan  holda  “Mustahkam  oila  yili”  Davlat 
dasturini  amalga  oshirishning  eng muhim  yo’nalishlari  quyidagilar  belgilandi: 
-  Qonunchilik  va normativ-huquqiy  bazani yanada takomillashtirish 
-  Yosh oilalarga  e’tibor va g’amxo’rlikni  kuchaytirish 
-  Oila,  birinchi  navbatda  ehtiyojmand  oilalarning  muammolarini  hal  etishda 
davlat va jamiyat  tomonidan hamkorlikni  yanada kuchaytirish 
-  Sog’lom  ona-sog’lom  bola  ta’moyiliga  muvofiq  oila  salomatligini,  onalik 
va bolalikni  muhofaza  qilish  tizimini  takomillashtirish 
-  Jamiyatning  ma’naviy  negizlarini  yanada  rivojlantirish,  azaliy  milliy 
qadriyatlarni  asrab avaylash  va mustaxkamlash 
-  Jismonan  sog’lom,  ma’naviy  yetuk  va  har  tomonlama  rivojlangan  barkamol 
avlodni  tarbiyalashda  oilaning  rolini  kuchaytirish.   
Ushbu  yo’nalishda  belgilangan  vazifalarni  amalga  oshirish  va  hayotga  joriy 
etish  bo’yicha  Davlat  dasturi  ishlab  chiqildi.  Dastlabki ma’lumotlarga ko’ra, mazkur 
dasturni  amalga  oshirish  uchun  2012  yilda  moliyalashning  barcha  manbalari 
hisobidan  qariyb  4  trillion  400  milliard  so’m  va  370  million  dollardan ortiq mablag’ 
yo’naltirilishi  rejalashtirildi. 
Bu  mablag’ning  60  foizga  yaqinini  davlat  mablag’lari,  25  foizini  tijorat 
banklari  kreditlari,  qariyb  15  foizini  mas’ul  ijrochilarning  o’z  mablag’lari  hamda 

---

 
8 
360  million  dollardan  ortig’ini  xalqaro  institutlar  va  donor  mamlakatlar  mablag’lari 
tashkil  etdi.